Cứ 3 giờ chiều hàng ngày, khu chợ Minxiong, Chiayi (Gia Nghĩa -Dân Hùng) lại nhộn nhịp họp chợ chiều, trong lúc các tiểu thương đang rục rịch đưa hàng hóa vào chuẩn bị bày bán thì Nguyễn Kim Hồng, đầu đội nón, tay cầm máy quay đi rảo khắp chợ, công việc ngày hôm nay của cô là ghi lại câu chuyện về cô bạn Nguyễn Thị Bé Hai, cũng là Tân di dân đến từ Việt Nam, đi từ đầu chợ đến cuối chợ gặp ai Kim Hồng cũng nở nụ cười tươi rói chào hỏi bằng 3 thứ tiếng : tiếng Hoa, tiếng Phúc Kiến và tiếng Việt. Là một người từng trải qua nạn bạo lực gia đình, hôn nhân tan vỡ để rồi hôm nay trở thành một đạo diễn phim tài liệu và cũng là một Tân di dân duy nhất nhận được tài trợ từ “Kế hoạch người lang bạt Yun Men” của Quỹ văn hóa và Nghệ thuật Vân Môn (Cloud Gate Culture and Arts Foundation).

Sinh ra và lớn lên từ vùng quê Đồng Tháp Việt Nam, gia đình Kim Hồng ngoài nghề làm ruộng còn kiêm luôn việc mua bán sản phẩm nông nghiệp, do đó kinh tế gia đình cũng tạm ổn định, thế nhưng nhìn thấy cha mẹ làm lụng vất vả, nên học đến lớp 5, Kim Hồng đã xin nghỉ ở nhà phụ giúp cha mẹ, một thân một mình đảm đương công việc đồng áng, làm ra được đồng nào đều đổ hết vào lo cho gia đình, Kim Hồng chưa bao giờ nghĩ đến bản thân, ngay cả việc mua cho mình một bộ áo quần mới cũng không hề có, kế bên nhà là một tiệm tạp hóa, nhưng suốt hơn 20 năm Kim Hồng chưa bao giờ bước qua mua bất cứ một vật dụng gì.

Gia đình Kim Hồng có đến 9 anh chị em, sinh ra trong một gia tộc mang nặng tư tưởng cổ hủ, trọng nam khinh nữ, nên mặc dù chị rất chăm chỉ làm việc phụ giúp gia đình, nhưng vẫn không nhận được tình thương yêu của người nhà, từ đó chị đã nảy sinh ý tưởng bỏ nhà đi xa. Kim Hồng nghe nói trong xóm có người lấy chồng Đài Loan, cuộc sống cũng khá giả, thế là chị quyết định thông qua môi giới tự tìm đường hôn nhân cho mình. Năm 21 tuổi Kim Hồng từ giã quê hương bước chân sang Đài Loan, bắt đầu một cuộc sống mơ hồ đầy kịch tính nơi đất khách quê người.

Đến Đài Loan, cuộc sống của Kim Hồng trái ngược hẳn những gì trong trí tưởng tượng của cô, chính xác hơn nó tựa như một phiên bản của những bản tin xã hội, chồng chị là một kẻ nghiện cờ bạc, nợ nần chồng chất lại là một người rất vũ phu, chị bị cả gia đình chồng cũ ngược đãi hà hiếp đe dọa, cuộc hôn nhân bất hạnh kéo dài suốt 8 năm trời. Kim Hồng đã từng cố gắng làm tròn bổn phận làm người vợ hiền dâu thảo, thế nhưng mọi nỗ lực của chị vẫn không được gia đình chồng tiếp nhận, cuối cùng cô đành phải bỏ cuộc và dũng cảm kết thúc cuộc hôn nhân, tự tìm cho mình một hướng đi riêng.

Sau cơn mưa, trời lại sáng

Sau khi ly hôn, Kim Hồng tự mình bươn chải kiếm tiền nuôi con, cuộc sống vô cùng vất vả, nhiều lúc cả ngày hai mẹ con chỉ ăn một hộp cơm, không những vậy đôi khi còn bị chồng cũ tìm đến đe dọa, phải mất một khoảng thời gian rất dài cô mới vượt qua khỏi bóng mây đen u ám kinh khủng như vậy, nhiều lúc quá quẫn trí cô đã từng có ý định tự vẫn, thế nhưng là một người cứng rắn Kim Hồng cảm thấy mình vấp ngã ở đâu thì phải đứng lên từ chỗ đó. Cô con gái chính là chỗ dựa vững chắc của Kim Hồng, chị nghĩ đến bản thân nhiều hơn và từ từ bình tâm trở lại, tham gia các lớp học nhằm nâng cao kiến thức để dễ dàng hòa nhập vào cuộc sống, đồng thời đảm nhận công việc tình nguyện viên tại Hiệp hội giúp đỡ Tân Di dân của huyện Changhua (Chương Hóa), làm tất cả những gì có thể làm để cống hiến cho xã hội.

Anh Tsai Chong-Yih (Thái Sùng Nghĩa) là chồng sau của Kim Hồng, hai người ngẫu nhiên gặp nhau trong một buổi tọa đàm điện ảnh, chị vừa cười vừa tiết lộ, khi mới quen Tsai Chong-Yih, chị cảm thấy người đàn ông này có những hành vi giống người đồng tính. Còn anh Tsai Chong-Yih, anh nói thời gian đầu khi mới gặp Kim Hồng tình cảnh Kim Hồng rất ư là bi thảm, trên gương mặt hầu như không bao giờ thấy nụ cười. Do đồng cảnh ngộ từng trải qua một cuộc hôn nhân tan vỡ, nên cả hai hiểu được làm sao để thương yêu chăm sóc lẫn nhau trong cuộc sống. Kim Hồng rất cảm động cho biết, so với người chồng cũ thì anh Tsai Chong-Yih là một người xa lạ không có một mối quan hệ thân thuộc nào, vậy mà anh ấy đã tự nguyện giang tay giúp đỡ chị, bảo chị tạm thời nghỉ việc để tập trung chăm sóc cho sức khỏe bản thân. Sau vài tháng tìm hiểu, cả hai quyết định tiến đến hôn nhân, Kim Hồng cho biết, Tsai, Chong-Yih giống như một món quà mà ông Trời đã ban tặng cho chị, Kim Hồng nói Việt Nam có câu ngạn ngữ: “Sau cơn mưa trời lại sáng”, hiện nay chị như đang tắm mình trong ánh nắng bình minh ấm áp.

Kể chuyện qua hình ảnh

Tsai, Chong-Yih là trợ lý giáo sư Khoa Truyền thông Trường Đại học Trung Chính (The Department of Communication, National Chung Cheng University), kiêm đạo diễn phim tài liệu, trong nhiều năm qua anh luôn quan tâm đến nghị đề Tân di dân, anh từng sản xuất 3 bộ phim với chủ đề kể về cuộc sống của hôn phối Tân di dân như “Neville mạnh mẽ của tôi”, “Blackie lấy vợ”, “Cô dâu Trung Quốc ở Đài Loan”. Tsai Chong-Yih là người thầy đầu tiên dẫn dắt Kim Hồng vào nghề quay phim, mới đầu chị thích quay những đoạn phim ngắn ghi lại cảnh sinh hoạt trong cuộc sống hàng ngày, trong đó bao gồm cả những buổi sinh hoạt hội họp của đoàn thể chị em Tân di dân. Khi hỏi tại sao Kim Hồng lại có ý tưởng quay bộ phim “Ký sự Ly hôn” (Out/Marriage), chị cho biết tất cả đều ngoài dự tính, do tình cờ biết được một hai người bạn thân trước kia đã ly hôn nên mới nảy sinh ra ý định quay bộ phim này.

Tình tiết của bộ phim “Ký sự Ly hôn” là bắt nguồn từ câu chuyện của chính bản thân Kim Hồng, các vai chính trong bộ phim đều là những người từng thất bại trong hôn nhân. Anh Tsai Chong-Yih nói, giao lại máy quay phim cho Kim Hồng là do Kim Hồng có nhiều ưu thế hơn anh, thứ nhất họ đều là phụ nữ, cùng là người Việt Nam và điều quan trọng nhất đó là Kim Hồng cũng từng là người trong cuộc, từng trải qua một cuộc hôn nhân đầy sóng gió, cho nên dễ làm cho người được phỏng vấn cởi mở tâm tư, nói ra hết những nỗi đau chất chứa trong lòng. Kim Hồng cũng đưa câu chuyện hôn nhân của mình lồng vào nội dung của bộ phim tài liệu, Kim Hồng đóng vai trò vừa là một đạo diễn vừa là một trong các nhân vật chính trong phim, chị đã quay lại những thước phim rất sinh động, diễn tả chân thật cảnh sinh hoạt chung với bốn chị em khác, điều này nam đạo diễn rất khó thực hiện được. Từ trước đến nay khi nói đến vấn đề ly hôn của Tân Di dân, ấn tượng của mọi người trong xã hội đều cho rằng tất cả lỗi lầm đều do người vợ gây ra. Kim Hồng đã thông qua ống kính để xoay chuyển quan niệm mua bán hôn nhân trong suy nghĩ của mọi người, chị nói: “Tôi không cần tiền, tôi chỉ cần hạnh phúc.”

Hiện nay Kim Hồng cùng với anh Tsai Chong-Yih đang thực hiện giai đoạn cắt ghép cuối cùng của bộ phim“ Người lạ dễ thương” (Lovely Strangers), bộ phim nói về câu chuyện của những người lao động di trú bất hợp pháp, vạch trần vấn đề thu phí môi giới quá cao của các Công ty môi giới cũng như những Doanh nghiệp xuất khẩu lao động không có lương tâm của phía Việt Nam, dẫn đến tỷ lệ bỏ trốn của lao động người Việt Nam luôn trong tình trạng báo động đỏ, họ đã bỏ nhiều mồ hôi và nước mắt, làm việc quá giờ quy định, nhưng chỉ nhận được một đồng lương rất ít ỏi, không đủ chi phí cho sinh hoạt hàng ngày, bất đắc dĩ phải tìm đường bỏ trốn, trở thành lao động di trú bất hợp pháp. Trong quá trình thực hiện bộ phim, có người bị bắt và bị trục xuất về nước, Kim Hồng bị các bạn lao động hiểu lầm chịu nhiều lời thị phi chỉ trích, khiến cho chị không còn động lực để tiếp tục thực hiện bộ phim, phải mất một năm sau Kim Hồng mới lấy lại tinh thần, tiếp tục bắt tay vào công việc đang bỏ dỡ, chị trở về Việt Nam, tìm hiểu cuộc sống gần đây của của những bạn lao động bị trả về nước, và để giữ được mối quan hệ tin tưởng lẫn nhau với các bạn lao động nước ngoài, bộ phim này sẽ không được trình chiếu công khai, ngay cả sau này cũng dự tính chỉ cho trình chiếu tại các cuộc Liên hoan phim hoặc tại các trường học, đây là một quyết định chung của vợ chồng Kim Hồng.

Cuộc sống nâng cao và trở nên hoàn mỹ

Quay bộ phim “Ký sự Ly hôn” cần phải có một khoản kinh phí, anh Tsai Chong-Yih động viên Kim Hồng xin hỗ trợ từ “Kế hoạch người lang bạt Yun Men” của Quỹ văn hóa và Nghệ thuật Vân Môn, chị tự viết bản dự án kế hoạch, thiết kế PPT, tham gia cuộc phỏng vấn đầu tiên trong đời. Thời gian phỏng vấn chỉ diễn ra trong chớp nhoáng khiến cho Kim Hồng tưởng chừng như cơ hội đã vuột khỏi tầm tay, sau đó bất ngờ đã xảy ra, chị nhận được giấy báo trúng tuyển. Anh Chiang Hsun(Tưởng Huân), một trong các ủy viên Ban phỏng vấn cho biết, các cô gái này đều là Mẹ của thế hệ con cháu Đài Loan, đương nhiên phải nhận được sự tôn trọng của xã hội và điều chúng ta có thể làm là ít nhất không để họ chịu nhiều thiệt thòi trong cuộc sống. Từ trước đến nay, Kim Hồng không bao giờ tin tưởng vào bản thân mình, lần này Quỹ văn hóa và Nghệ thuật Vân Môn không chỉ tài trợ về kinh phí mà còn giúp Kim Hồng lấy lại sự tự tin, chị là Tân Di dân đầu tiên nhận được sự tài trợ kinh phí từ “Kế hoạch người lang bạt Yun Men” do Quỹ văn hóa và Nghệ thuật Vân Môn tổ chức. Kim Hồng cho biết, trước đây khi còn ở Việt Nam chị không có cơ hội đi đây đi đó, cũng không biết nhiều về đất nước của mình, ngày nay nhờ có sự ủng hộ của Quỹ văn hóa và Nghệ thuật Vân Môn giúp chị có cơ hội trở về nước phiêu bạt khắp nơi, cầm trong tay chiếc vé máy bay về Việt Nam do Vân Môn tài trợ, Kim Hồng thật sự đã trở thành một “Người lang bạt.”

Quay phim tài liệu, Kim Hồng phải đối diện với nhiều nguy hiểm và thử thách, chị phải học cách thức làm sao nói chuyện với người được phỏng vấn, làm thế nào để không run sợ khi đứng trước đám đông, tạo dựng mối quan hệ rộng rãi, lấy được lòng tin của mọi người, đôi khi đang thực hiện một bộ phim thì vai chính bỏ cuộc nửa chừng, khiến Kim Hồng bị hiểu lầm và chịu nhiều tai tiếng. Kim Hồng tâm sự, chị không bao giờ nghĩ rằng cuộc đời của chị lại bước sang một trang mới xán lạn như vậy, trước kia chị là một cô gái rất cứng rắn, thui thủi một mình, khi gặp chuyện chỉ biết im lặng chịu đựng, không tìm ra một người nào để trút nỗi lòng, sau khi gặp anh Tsai Chong-Yih, mặc dù tận trong tâm hồn vẫn là một cô gái rất cá tính, nhưng Kim Hồng của ngày hôm nay đã trở nên dịu dàng hơn, hòa nhập vào cuộc sống hơn và biết chăm sóc đến bản thân nhiều hơn.

Hôm phỏng vấn Kim Hồng, chúng tôi đã mời chị khoác lên người chiếc áo dài Việt Nam để chụp hình, chồng của chị, anh Tsai Chong-Yih cũng đứng bên cạnh chụp cho vợ mấy tấm hình, anh nói, trước đây Kim Hồng không có cơ hội chụp hình, bây giờ phải chụp thêm cho cô vài tấm hình để làm kỷ niệm. Cứ cách một khoảng thời gian, Kim Hồng lại chọn ra vài kiểu ảnh và đi rửa cho vào một album, chị nói để sau này khi về già hai vợ chồng sẽ cùng ngồi xem lại những tấm ảnh, cùng ôn lại kỷ niệm của một thời yêu nhau. Như muốn bày tỏ tình yêu với chồng, Kim Hồng không ngại ngùng đưa hai tay lên không trung tạo thành hình trái tim và trao tặng cho Tsai Chong-Yih, lúc này trên đôi môi chị nở một nụ cười tràn đầy hạnh phúc.

Muốn làm nhiều việc hơn nữa

Ngoài việc làm đạo diễn, Kim Hồng còn thử sức trong nhiều lĩnh vực khác, trước tiên do muốn chia sẻ công việc với chồng, chị đã đi học lái xe, sau đó còn nhận vai trò MC trong chương trình “Tôi ở Đài Loan, bạn khỏe không?”, với mục đích tìm hiểu cuộc sống của Tân Di dân do Đài truyền hình PTS thực hiện, ngoài ra Kim Hồng còn tham gia công tác quảng bá giáo dục tiếng mẹ đẻ tại trường tiểu học, tự soạn giáo án, dạy trẻ em hát bài hát thiếu nhi Việt Nam, hơn thế nữa, chị còn tổ chức Liên hoan phim dành cho Lao động di trú ở Vân Lâm. Kim Hồng dùng danh nghĩa câu lạc bộ “Đại gia đình dị quốc” để đi sâu vào các khu dân cư tổ chức hoạt động, cô đến từng khu dân cư nhỏ giao lưu với những người lớn tuổi, truyền tải sự quan tâm của các bạn Tân di dân đến với bậc trưởng giả, chị cho biết, như vậy sẽ có hiệu quả hơn. Kim Hồng nói, chị còn muốn làm nhiều điều hơn nữa, chị muốn viết sách, viết lên những câu chuyện của các chị em, tiếp tục quay phim, đem những quan điểm về xã hội của mình viết thành truyện ngắn đăng lên trang PeoPo (Citizen Journalism) để chia sẻ với mọi người.

Kim Hồng luôn động viên cổ vũ các bạn Tân Di Dân đang đối diện với những va chạm thực tế trong cuộc sống hàng ngày, chị nói cho dù bị thất bại nhưng vẫn mong mọi người đừng nản chí, phải dũng cảm vươn lên tìm kiếm hạnh phúc cho bản thân, Kim Hồng đã lấy kinh nghiệm của bản thân để tha thiết nhắc nhở các bạn, chị luôn nói: “Đây là bài học mà ông Trời dùng để thử thách chúng ta, tin rằng cuối cùng chúng ta nhất định sẽ nhìn thấy ánh sáng.”