Từng đàn hải âu giương cánh bay lượn trên mặt biển, nhiều chiếc tàu chở hàng khổng lồ tập hợp trong cảng, những chiếc container rực rỡ sắc màu được bốc dỡ xuống bãi, chúng được xếp chồng lên nhau tựa như trẻ em chơi trò xếp hình lâu đài khá thú vị; ngoài ra, du thuyền cũng tập họp tại đây, thoạt nhìn giống như một cung điện nổi trên biển nguy nga lộng lẫy, du khách phóng tầm mắt từ trên cao ngắm nhìn thành phố đặc biệt này, thành phố núi được bao bọc bởi biển, những căn nhà cũ trải dài trên sườn núi, với những kiến trúc màu sắc rất phong phú và những kiến trúc mộc mạc đan xen lẫn nhau, khiến người ta cứ tưởng mình đang lạc vào khung cảnh xinh đẹp của Barcelona; hòa trong không khí tràn ngập hơi nước mịt mờ ấy, ta hãy phóng tầm mắt ra xa, sẽ thấy biển đề tên “KEELUNG” sáng lấp lánh sừng sững trên đỉnh núi phía trước.

Vào buổi sáng tươi đẹp chính thức được khởi hành từ Keelung (Cơ Long) - thành phố cảng chứa đựng nhiều giá trị văn hóa, không chỉ thích hợp để du lịch, mà còn thích hợp làm bến neo đậu.

Trăm năm lịch sử, bến cảng cũ thành phố mới

Sau gần một trăm năm phát triển, Keelung đã dần trở thành thành phố cảng biển quan trọng nhất của Bắc bộ Đài Loan, phía Bắc hướng ra Biển Đông, ba mặt được bao bọc bởi núi cao, hình thành một vùng ở sâu phía sau bờ biển và cảng vịnh, nhiều hoạt động thương mại và du lịch phát triển nhộn nhịp, như một viên ngọc tỏa sáng rực rỡ ở Bắc bộ Đài Loan. Cảng Keelung bắt đầu được xây dựng từ đời vua Quang Tự nhà Thanh, sau đó vọt lên trở thành một thương cảng đứng đầu Đài Loan, các loại hình giao dịch mua bán bắt đầu phát triển mạnh mẽ nhờ vào các dịch vụ cảng khẩu, song song với sự vươn lên của ngành giao thông vận tải, kéo theo một lượng lớn công nhân đến lao động bốc vác ở bến cảng, cùng với nền văn hóa ẩm thực và khung cảnh thế thái nhân tình của quán trà, bên cạnh đó, còn có những tiếng rao hàng ơi ới vang lên ở Cảng cá Zhengbin và Chợ cá Kanzaiding...; trên miền đất này đã có sự góp mặt của nhóm quân nhân rút từ Trung Quốc tới Đài Loan, nhóm cộng đồng dân tộc Khách Gia (người Hẹ), thổ dân và những người nhập cư cùng nhau đến đây phấn đấu vì sự nghiệp, theo đuổi giấc mơ làm giàu, họ rất tin vào câu nói “Nước chảy hướng Đông, tài nguyên không bao giờ cạn kiệt ”, trong tâm trí của người xưa, đây là một vùng đất sung túc, dồi dào, thay vì nói rằng do cảng biển tạo sự phát triển thịnh vượng, thực tế chính vì niềm ước mơ cùng với sự cố gắng của mọi người, nên mới tạo một nền tảng giàu có thịnh vượng và phát triển hàng trăm năm cho thành phố này.

Tuy nhiên, cùng với sự vươn lên mạnh mẽ của cảng biển ở khắp mọi nơi, khiến lượng hàng hóa vận chuyển qua cảng Keelung giảm dần theo từng năm, cộng thêm tình hình cạn kiệt của các nguồn cá gần bờ, sự suy sụp của ngành mỏ, khiến thành phố Keelung vốn đông đúc dân cư qua lại trở nên thưa dần; phải tận dụng sự đa dạng của cảnh quan, tài nguyên thiên nhiên như thế nào, cũng như lịch sử phong phú hơn một thế kỷ, để đưa Keelung từ một bến cảng cũ vươn mình trỗi dậy với một sức sống mới mẻ, tạo thành một cảng biển mang đậm nét bản sắc địa phương, một thành phố mới tỏa sáng trong mắt mọi người, đây là những thách thức quan trọng mà trước mắt Chính quyền Keelung phải đối mặt.

Tái hiện lại quang cảnh lịch sử Keelung

Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Anh, Pháp, Nhật từng là những quốc gia đã ra vào neo đậu tại cảng Keelung, bản đồ cảng Keelung nhìn từ trên cao xuống được vẽ vào thời kỳ Nhật Bản chiếm đóng Đài Loan, ở phía ngoài Văn phòng làm việc của thị trưởng, có treo một tấm bản đồ Keelung rất lớn làm chạm nổi những hình ảnh của Keelung; dùng ngón tay nhẹ nhàng lướt qua các hình ảnh, thuận theo dòng chảy của con sông Shawan, nhìn ra xa về Hòn đảo Heping, rồi thong dong đi tiếp, bạn sẽ đi ngang qua Pháo đài Ershawan, Di tích tường đá Dashawan...., và ngôi thành cổ xưa kia, cuốn theo luồng gió biển sẽ mở ra trước mắt chúng ta.

 “Đặc tính lịch sử của Keelung là ở cảng khẩu, và cảng khẩu chính là điểm khởi hành để đi ra thế giới.” - Thị trưởng thành phố Keelung Lin Yu-chang (Lâm Hữu Xương) mỉm cười nói. “Cảng Keelung đã chào mừng kỷ niệm 130 năm xây dựng cảng, chúng tôi cũng tổ chức rất nhiều hoạt động liên quan, ví dụ như Triển lãm 8 thắng cảnh Đài Loan và bản đồ cổ, với mong muốn thông qua bản đồ cổ để tái hiện lịch sử, xây dựng lại một kho tàng ký ức dành cho người dân, giúp mọi người khám phá Keelung, bởi vì bề dày lịch sử cảng khẩu lâu đời như vậy sẽ mãi mãi là nền móng cho sự phát triển và trưởng thành của Keelung.”

Lần này Keelung được Bộ Văn hóa xếp vào “Kế hoạch tái hiện quang cảnh lịch sử”, được chọn làm mô hình kiểu mẫu cho kế hoạch này, theo đó lấy di sản văn hóa làm trung tâm, lấy việc quản lý không gian làm gốc, với khái niệm phát triển “từ một điểm tới một mặt phẳng, sau đó mở rộng thành hành lang”, kỳ vọng có thể gắn kết và tái hiện mối quan hệ mật thiết giữa vùng đất, lịch sử và người dân với nhau; thông qua chương trình hội nhập của cả quốc gia và quy hoạch phát triển không gian địa phương, liên kết các “điểm” di sản văn hóa lịch sử thành “tuyến đường”, sau đó thông qua kế hoạch tổng hợp liên quan của các bộ ngành, tiến hành công tác bảo tồn toàn “diện”.

Thông qua sự xâu chuỗi một loạt di tích lịch sử có ý nghĩa như vậy, tái hiện một quang cảnh lịch sử, kể lại bối cảnh và câu chuyện của thời đại, vượt ra khỏi khuôn khổ câu chuyện xưa theo dòng thời gian duy nhất, với góc nhìn mở rộng hơn, mời tất cả người dân cùng tham dự, hy vọng qua đó khơi gợi lên nhiều trí tưởng tượng, cũng tạo ra bản sắc địa phương và mối quan hệ thân tình gần gũi.

Hai trục, ba căn cứ và 
vô số những câu chuyện

Đã muốn tái hiện lại quang cảnh lịch sử, thì không thể nào không xuất phát từ văn kiện lịch sử, Keelung có một bề dày lịch sử lâu đời, gò đất cao “Xuqui Keelung” được xếp vào một trong 8 thắng cảnh nổi tiếng Đài Loan có từ thời kỳ Nhật Bản chiếm đóng; từ các giai đoạn trải qua trong bản đồ cổ có thể thấy được, dù là người Tây Ban Nha, người Nhật, người Pháp hay người Hà Lan cũng thế, trong tầm mắt của họ, Keelung đều bắt nguồn từ một cửa vịnh lớn, do đó kế hoạch này đã lấy địa điểm Dashawan làm trung tâm quy hoạch. Dashawan là khu dân cư sống tập trung sớm nhất của cư dân Keelung hồi xưa, tại đây từng sở hữu bãi tắm duy nhất ở Keelung, hiện nay là một trong số ít những nơi tại Đài Loan còn bảo tồn được một khối lượng lớn và nguyên vẹn như vậy những di tích còn lại từ thời nhà Thanh, chẳng hạn bao gồm các quang cảnh lịch sử quan trọng như Khu Công viên kỷ niệm Chiến tranh Pháp-Thanh, Bia kỷ niệm hành khách gặp nạn trong vụ chìm tàu thủy Taiping xảy ra năm 1949, Di tích tường đá Dashawan, Khu nhà ở dành cho sĩ quan phục vụ tại cửa khẩu biên giới Keelung thuộc Bộ Tư lệnh và gia quyến của họ.

Chính quyền thành phố Keelung mong rằng có thể hệ thống hóa khoảng không gian kể chuyện lịch sử của nhóm quần thể di tích này, đồng thời cho khởi động thêm vành đai hai trục lịch sử Ershawan và Xuqui, xúc tiến không gian của ba căn cứ bao gồm Dashawan, Hòn đảo Sheliao (tên ngày nay là đảo Heping) và Pháo đài Baimiweng đi vào hoạt động, khiến các từ vựng lịch sử càng thêm hoàn hảo và phong phú, không những tái hiện lại lịch sử của chuỗi tháng năm xưa, ngoài ra, cũng có thể tiến hành cuộc đối thoại với cư dân ngày nay.

Hòn đảo Sheliao, cũng tức là Hòn đảo Heping rất quen thuộc mọi người ai cũng biết, nơi đây từng là một thương cảng quốc tế phát triển nhộn nhịp, năm 1626 người Hà Lan xây dựng Thành San Salvador, đoàn khảo cổ nước ngoài từng đến đây khai quật vào năm 2011 và năm 2014, năm nay lại một lần nữa đến Đài Loan khảo cổ; ngoài ra, Pháo đài Baimiweng nằm ở phía bờ Tây cũng được xếp vào trọng tâm phát triển của kế hoạch, Chính quyền thành phố sẽ lấy nơi đây làm trung tâm phát triển văn hóa bờ Tây Keelung, nâng cao hiệu quả hoạt động của địa phương. Dọc theo khu vực này, tên gọi cũ là “Thành Hà Lan”, tương truyền trước khi triều đình nhà Thanh tuyên bố cắt nhượng Đài Loan thì pháo đài này đã tồn tại từ lâu, nên đã trở thành bằng chứng lịch sử chứng kiến sự phát triển Đài Loan vào cuối đời nhà Thanh; còn ba chiếc ống khói rất lớn nằm ở sườn phía Tây pháo đài, là một mốc mục tiêu đặc biệt của cảng Keelung, ngoài ra, ngắm “bóng chiều tà ở Pháo đài Baimiweng” cũng là một trong những thắng cảnh nổi tiếng không thể bỏ qua tại Keelung.

Thị trưởng thành phố Keelung Lin Yu-chang trân trọng đem ra tấm bản đồ cổ được vẽ phỏng lại về sau này, một mặt hướng dẫn chúng ta lần theo dấu vết, để tìm ra thân thế của Keelung. Do Cuộc chiến tranh Pháp-Thanh, ở Keelung có cho xây khu Nghĩa trang Pháp, Nghĩa trang kỷ niệm Anh hùng Dân tộc, mỗi năm nhân dịp Lễ Trung Nguyên phổ độ, người dân Keelung cũng sẽ cử đại diện hành lễ siêu độ vong linh nước ngoài, để xoa dịu những vong linh đã từng sinh sống và có những nỗ lực đóng góp ở Keelung, trong thời kỳ Chiến tranh Việt Nam, Keelung cũng từng trở thành địa điểm đóng quân của Hạm đội 7 Hải quân Hoa Kỳ, vì vậy từng trải qua chuỗi ngày lá cờ Hoa Kỳ tung bay phất phới, khung cảnh người phương Tây tràn ngập trên đường phố.

Tất nhiên, những hồi ức xa xôi này vẫn phải dựa vào công nghệ hiện đại hỗ trợ để xâu chuỗi lại. Những ứng dụng thuộc kế hoạch của chính quyền thành phố Keelung bao gồm các ứng dụng kỹ thuật số như công nghệ thực tế ảo VR và thực tế ảo tăng cường AR, để rút ngắn khoảng cách di sản văn hóa từ xưa đến nay; trên cùng một khu vực, trên tấm bản đồ cổ lồng các phong cảnh cũ qua các thời đại khác nhau, thể hiện diện mạo khác biệt ở mỗi thời kỳ lịch sử, mong rằng qua cách ứng dụng công nghệ thực tế ảo này, giúp cho di sản văn hóa được tái hiện một cách hoàn chỉnh hơn.

Xây dựng môi trường đô thị 
nhân văn và thành phố nghệ thuật

Cục trưởng Cục Văn hóa thành phố Keelung Peng Chun-heng (Bành Tuấn Hanh) cho biết, Keelung có trục phát triển rất dài, kể từ thời kỳ người Tây Ban Nha và người Hà Lan đổ bộ Đài Loan đến nay, Keelung vẫn luôn có sự phát triển gắn kết với thế giới, hiện nay điều mà chính quyền thành phố cần phải nỗ lực, đó là “tìm lại được những cảm giác về không gian lịch sử”, thứ cần chắp nối lại không chỉ là những câu chuyện lịch sử rời lạc, quan trọng nhất là sự đồng cảm và niềm tự hào của người dân đối với nơi này, bởi vì khi đã có mối thân tình sâu đậm rồi, có sự đồng thuận với nhau rồi, thì sẽ biết quý trọng mảnh đất này hơn.

Dĩ nhiên, phục hồi lại ký ức lịch sử không phải là chuyện dễ dàng, bởi vì lịch sử không chỉ là sự chồng chất các sự kiện, ý nghĩa giáo dục, không gian tưởng tượng và mức độ thẩm mỹ, mỗi một nội dung đều cần phải đắn đo thật kỹ; đồng thời cũng như Bộ Văn hóa nêu ra, sử dụng “di sản kiến trúc là một loại di sản văn hóa” để làm không gian thực chất, nhưng trong chính sách quản lý về không gian công cộng của quốc gia lại không thể đưa ra một định nghĩa chính xác, do đó gây ra khó khăn trong công cuộc vận dụng và bảo tồn; sau cùng vẫn phải trở về với khởi điểm “lấy người làm gốc”, dựa vào khái niệm “kể chuyện”, để gợi lên sự quan tâm hay tính tò mò của con người thời nay đối với lịch sử, đối ứng với hoàn cảnh đương đại, hai bên tiến hành cuộc đối thoại với nhau, mới có thể để nguồn di sản văn hóa quan trọng này được kế thừa và phát huy qua nhiều thế hệ, đồng thời khôi phục và làm sống lại giá trị lịch sử.

Thị trưởng Lin Yu-chang chỉ ra, “Cảng Keelung có phát triển tốt, thì thành phố Keelung mới trở nên tốt đẹp, chỉ khi thành phố Keelung có sự phát triển tổng thể, thì tạo sự ủng hộ cho cảng Keelung có bước chuyển mình trong tương lai.” Thực hiện hợp nhất thành phố và cảng biển, tái quy hoạch đô thị khu vực xung quanh ga xe lửa cũ, đều là vì để viên ngọc quý Keelung trên hòn đảo thêm tỏa sáng; Thị trưởng hy vọng trong hành trình hội nhập với khu vực, tái hiện lại lịch sử rất cần đến sự tham gia của người dân trong thành phố, thậm chí có thể đưa vào chương trình giảng dạy của tiểu học, giúp cho trẻ em từ nhỏ hiểu được: đây là thành phố của chúng ta, là tổ ấm của chúng ta. 

Keelung trải qua 130 năm trắc trở, gập ghềnh, từ đối mặt với đại dương, cuối cùng quay mình đối mặt với chính bản thân, chỉ khi nào thực sự hiểu câu chuyện của chính mình, thì mới có đủ sức mạnh và lòng can đảm để vươn ra thế giới; với kế hoạch dựng lại lịch sử lần này, chẳng khác nào là một sự khởi hành mới, hòa trong ánh nắng tươi đẹp, nước biển xanh ngắt, mọi người cùng vẫy tay giã từ một quá khứ buồn đã qua, Keelung lại một lần nữa khởi hành đi đến tương lai.