Bạn có quan tâm đến giáo dục không? Sự quan sát của bạn về hiện trạng giáo dục ở Đài Loan và tưởng tượng về tương lai là gì? Từ tháng 4-2011, dưới sự bảo trợ của Bộ giáo dục, "Chương trình hướng tới các trường đại học hàng đầu" với mục tiêu trở thành trường đại học đẳng cấp thế giới, đến “Chương trình nâng cao chất lượng giáo dục đại học” được chính thức đẩy mạnh vào tháng 1-2018, đều nhấn mạnh từ sự chú trọng xếp hạng học thuật quốc tế chuyển sang chú trọng kỹ năng mềm như coi trọng tham gia công cộng, sáng tạo và thực tiễn, v.v... Làn sóng đổi mới này do chính phủ dẫn đầu, giới học thuật và các tổ chức dân sự cùng nhau hưởng ứng, trong tư tưởng và phương châm giáo dục đều thể hiện lên phong cách mới khác với trước đó, và xuất hiện một lực lượng trẻ tuổi có quan niệm mới, tư duy mới.

“Hiệp hội CityWanderer (Người lang thang trong thành phố) thuộc Tổ chức pháp nhân” (gọi  tắt là “CityWanderer”) được thành lập vào tháng 8-2015, Hiệp hội bắt đầu từ việc đẩy mạnh “Cuộc thi thử thách bản thân CityWanderer”, đối tượng phục vụ là nhóm thanh niên 16-26 tuổi, khái niệm này được bắt nguồn từ Giám đốc điều hành Zhang Xi Ci (Trương Hy Từ), khi  cô làm bài tập nhóm “Phát triển năng lực lãnh đạo thời kỳ mới” ở trường đại học quốc gia Đài Loan, sau khi tốt nghiệp, Zhang Xi Ci tiếp tục mở rộng hoạt động của thời sinh viên và hàng năm định kỳ tổ chức cuộc thi có quy mô lớn, sau nhiều năm liên tục sửa đổi cách làm, đến nay có thể nói là rất hoàn hảo và liên tiếp giành được sự đánh giá cao của giới giáo dục trong và ngoài nước.

“Phòng giáo dục địa phương Goodstep” (gọi  tắt là “Phòng Goodstep) được thành lập vào tháng 6-2017, là “doanh nghiệp siêu nhỏ” của Zeng Yuren (Tăng Dục Nhân) –  nghiên cứu sinh thạc sĩ Môi trường giáo dục của trường đại học Sư Phạm quốc gia Đài Loan- và Liu Yiyu (Lưu Dịch Dư) -  nghiên cứu sinh Viện Kiến trúc và Nghiên cứu Đô thị của trường Đại học quốc gia Đài Loan. Họ đặt cơ sở tại khu Tian Mu (Thiên Mẫu), làm sống lại văn hóa, lịch sử địa phương, tài nguyên môi trường, truyền tải dưới dạng hướng dẫn tham quan, mở khóa học giáo dục môi trường và khóa học cộng đồng, bắt đầu từ  học sinh cấp 1 rồi mở rộng đến đối tượng là người lớn, vì thế đã giành được sự hưởng ứng nhiệt liệt của cư dân Tian Mu.

Họ không hẹn mà gặp, đều rời khỏi nơi dạy học khô khan, cứng nhắc, biến những điều mà họ nhìn thấy trong cuộc sống  thành nội dung học tập, đồng thời sử dụng phương thức giảng dạy sáng tạo, bổ sung những gì mà nền giáo dục truyền thống  bỏ sót như khoảng cách trong sự tự nhận thức, sự phát triển nhân cách và sự tham gia của xã hội.

　　　
Linh hoạt và sáng tạo, 
triển khai môi trường giáo dục mới

Giáo dục theo kiểu học nhồi nhét đã không đáp ứng được nhu cầu thời đại, không chỉ có sự thay đổi trong chính sách của chính phủ mà trên tuyến đầu giáo dục, cũng có khá nhiều giáo viên tiến hành thay đổi với quy mô nhỏ, làm mới giá trị và sứ mệnh của nhà giáo dục.

Chỉ có điều , so với giáo viên biên chế bị hạn chế bởi nội dung chương trình giảng dạy và chế độ chính sách của nhà trường, giáo viên ngoài biên chế không có gánh nặng thể chế hóa, có thể linh hoạt ứng biến, là ưu điểm mà đa số các nhà giáo dục sáng tạo đều đánh giá cao. Zeng Yuren cho biết: “Giáo viên trong trường có áp lực khóa học, nếu giảng dạy ngoài trời thì còn phải chăm sóc nhiều người cùng một lúc, còn chúng tôi thì có thể thường xuyên sử dụng tài nguyên ngoài trời  vào lĩnh vực giảng dạy, học sinh có thể trực tiếp dùng năm giác quan để trải nghiệm môi trường, đường phố, sự tương tác của người khác, vả lại, các hoạt động của chúng tôi là áp dụng lớp học ít người, và còn có thể mời tình nguyên viên đến giúp đỡ.

CityWanderer không bị ràng buộc bởi thể chế, họ đề xuất chương trình giáo dục đổi mới mà hầu hết các nhà giáo dục không thể tưởng tượng được: “Cuộc thi thử thách bản thân CityWanderer”, dùng hình thức cuộc thi trò chơi, một đội gồm 3 người, trong một thời gian ngắn (thông thường là khoảng 1 tháng) phải hoàn thành nhiều nhiệm vụ đơn giản hoặc khó khăn, sau đó dựa theo chỉ thị của nhiệm vụ  phải nộp thành quả cụ thể như  bài viết, ảnh chụp và video.... Tính chất nhiệm vụ được chia thành bốn loại: “Tự nhận thức bản thân”, “Xây dựng lại liên kết”, “Thử thách mạo hiểm” và “Tham gia xã hội”, hướng dẫn giới trẻ khám phá bản thân và liên kết các cộng đồng có thuộc tính khác nhau. Hoạt động được tổ chức từ năm 2013 cho đến nay đã phục vụ hơn 6.000 người, đây là một chương trình tham dự trải nghiệm, được  các ngành nghề khác nhau, thậm chí cả các tổ chức ở nước ngoài đón nhận và yêu thích,  đồng thời còn được mở rộng ứng dụng trong hạng mục tuyển dụng việc làm, tuyển dụng tình nguyện viên ở nước ngoài, doanh nghiệp tuyển dụng nhân viên,v.v...

Đổi mới thường có nghĩa là rủi ro, đó cũng chính là thái độ dám nghĩ dám làm mới có thể phát triển môi trường giáo dục mới.

　　　
Đi ra ngoài cộng đồng, 
khám phá văn hóa địa phương

Hằng ngày sinh sống trong mạng lưới với nhiều khía cạnh liên quan, giáo dục là nên mở ra sự nhận thức nhạy cảm và sự hiếu kỳ của con người đối với sự vật xung quanh.

Tổ chức được đặt tên là “CityWanderer”, có ngụ ý tôn kính và học hỏi kinh nghiệm “Chương trình người lang thang” của đoàn múa Vân Môn, chỉ  là thu hẹp phạm vi và quy mô xuyên quốc gia thành thành phố hiện đang sinh sống, hình thức trải nghiệm du học  ở ngưỡng thấp này với khái niệm khái quát là “Cả thành phố đều là lớp học của tôi”. Cuộc thi thử thách dùng thành phố làm ranh giới khu vực, thứ nhất, có thể tiết kiệm thời gian và phí giao thông, đảm bảo các điều kiện bên ngoài không ảnh hưởng đến ý muốn tham gia của người tham gia cuộc thi. Thứ hai, có thể dựa theo điều kiện tài nguyên của các khu vực khác nhau để thiết kế nội dung nhiệm vụ và kết hợp chặt chẽ với đặc điểm địa phương. Giám đốc quản lý Jian Yi Yie (Giản Dĩ Khiết) nhấn mạnh, mỗi cuộc thi thử thách ở mỗi một khu vực, ngoài 4 loại nhiệm vụ ra, còn có một “nhiệm vụ đặc biệt”, ví dụ như  người thi ở khu vực Cao Hùng  phải đi khám phá câu chuyện lịch sử của cảng Cao Hùng, hoặc đi thăm viếng các di tích địa phương có giá trị văn hóa, lịch s    ử, Có khá nhiều học sinh, sinh viên vì học tập mới đến thành phố này sinh sống, nhân dịp này có thể nảy sinh mối liên kết sâu  sắc với địa phương.

Còn Phòng Goodstep ở Tian Mu thì tối đa hóa việc ứng dụng các nguồn lực địa phương. Hầu hết trong con mắt mọi người, Tian Mu là khu dân cư cao cấp tràn đầy phong cách nước ngoài, qua sự thu thập và  sắp xếp tài liệu trong thời kỳ đầu,  đồng thời đích thân đến thăm viếng cư dân, các cửa hàng địa phương, hay  tìm sự giúp đỡ của các tổ chức địa phương như  “Tsao Shan Echu”, “TianMu Green Force”, tìm hiểu nguồn sinh thái, văn hóa và lịch sử cộng đồng, ngoài hệ thống đường ống nước Tsao Shan và nhà máy thủy điện San Jiao Pu còn được giữ lại  từ thời kỳ Nhật Bản  cai trị Đài Loan, còn có tài sản văn hóa trong thời kỳ Mỹ viện trợ cho Đài Loan như  Ngôi nhà trắng Tian Mu, ngôi nhà cũ của tướng quân Luo Youlun, v.v..., cũng vì vị trí địa lý của Tian Mu tiếp giáp với núi Dương Minh và Trung tâm thành phố Đài Bắc, cho nên hơn 10 công viên và 6 khu đất xanh ở khu dân cư đều là những  đảo sinh thái nhỏ không thể thiếu của nhiều động vật hoang dã đến và đi giữa núi rừng và thành phố. Những tài nguyên trong tầm tay này, qua sự sáng tạo của Ceng Yuren,  tùy theo độ tuổi khác nhau sẽ chuyển thành một chuyến hướng dẫn tham quan thú vị hay một khóa học giáo dục môi trường, trong đó bao gồm “Lớp học địa phương Tian Mu”, “Khám phá vẻ đẹp của Tian Mu”, “Phát hiện vẻ đẹp Tian Mu qua cửa sổ”, v.v...

Ông muốn bắt đầu từ giáo dục trẻ em, kế tiếp  đến các bậc phụ huynh, và sau đó  tạo ảnh hưởng đến cộng đồng cư dân, qua đó thức tỉnh lòng quan tâm của mọi người đối với tài sản văn hóa và môi trường sinh thái địa phương, đồng thời bồi  đắp sức mạnh công dân  với những đối thoại đa dạng và sự tham gia xã hội.

　　　
Tấm gương về sức trẻ của thanh niên

CityWanderer và Phòng Goodstep đã thể hiện được tiềm năng vô hạn của những người trẻ tuổi.  Họ đưa tài năng độc đáo, sự thiện cảm đối với thế giới bên ngoài, sự nhiệt tình nóng lòng muốn thử, sự sáng tạo không bị ràng buộc bởi khuôn khổ và lòng can đảm dám thử thách của giới trẻ, chuyển thành hành động thực tế, mở ra trí tưởng tượng của con người về giáo dục và lấp đầy khoảng trống của nền giáo dục hiện tại.

Tuy nhiên, nền văn hóa mới nổi lên từ những người trẻ tuổi thường xuyên thách thức quan niệm giá trị truyền thống, vụ việc phát biểu tại trường đại học Kim Môn của ông Lee Chia Tung (Lý Gia Đồng) là một ví dụ,  về vụ việc này, Zhang Xi Ci đưa ra một quan điểm khác : “Lúc tôi diễn thuyết, tôi không bận tâm đến những người đang nghe diễn thuyết mà ăn uống, lướt di động, ngủ”. Cô bổ sung thêm: “Ngủ, có thể là họ quá mệt, hoặc là nội dung mà tôi đang nói quá tẻ nhạt, vậy thì tôi lấy tư cách gì để yêu cầu người khác phải tập trung chú ý nghe tôi nói?” Lòng vị tha, tinh thần tôn trọng đa dạng này chính là điều mà nền giáo dục truyền thống đang thiếu , cũng là đặc điểm quý giá của thế hệ trẻ.

Nhưng Zhang Xi Ci cũng nhấn mạnh: “Trước khi diễn thuyết, tôi sẽ nói trước với bạn là tôi sẽ nói những gì, bạn có thể tự đánh giá và phải tự chịu trách nhiệm”. Tuy nhiên, trong hệ thống giáo dục hiện nay, khi hầu hết mọi thứ đều đã được quyết định và đã được chọn sẵn, học sinh làm thế nào để “tự chịu trách nhiệm cho bản thân mình đây?”.

Vì vậy, vấn đề không phải ở quy mô lớn hay nhỏ, CityWanderer và Phòng Goodstep tự coi mình là một ví dụ, xuất phát từ góc nhìn giáo dục khác nhau, đáp ứng những vấn đề khó khăn nhưng vẫn có tầm quan trọng đặc biệt trong giáo dục truyền thống và nhân tiện giải quyết mâu thuẫn giữa thế hệ cũ và mới.

Jian Yi Yie là người tham gia cuộc thi thử thách trong khóa đầu tiên, từ chủ động gia nhập đội ngũ tình nguyện viên, cho đến khi trở thành thành viên  cốt cán, sau nhiều lần đổi việc và suy nghĩ về quan điểm giá trị,  hiện giờ, cô  cho hay : “Tôi tin rằng, làm công việc có ý nghĩa và có thể giúp đỡ người khác còn quan trọng hơn cả việc kiếm tiền”. Zeng Yuren chia sẻ về cảm nghĩ của tình nguyện viên Li Yu De (Lý Dục Đức), bạn ấy nói: “Nếu không đến đây tôi cũng không biết mình đang làm gì? Cũng không biết làm thế nào để áp dụng những điều tôi đã học. Bình thường tôi chỉ làm một số  việc theo sở thích của mình để giết thời gian”. Những điều này, chỉ là thu hoạch ban đầu mà thôi. Tại hoạt động giáo dục Trăm năm trồng  người,  họ không chỉ  ảnh hưởng đến những học sinh, tình nguyện viên có dịp tiếp xúc với họ, mà cả xã hội đều có được lợi ích từ họ.