Với thời gian nắng chiếu khá đủ, ven biển tây nam Đài Loan là khu vực có đủ điều kiện ưu thế cho việc phơi muối, đặc biệt là Chiayi (Gia Nghĩa) và Tainan (Đài Nam). Thế nhưng, ngày nay từ “vùng muối” đại khái chỉ chung các khu vực làng muối Tainan như Jiali (Giai Lí), Xuejia (Học Giáp), Xigang (Tây Cảng), Qigu (Thất Cổ), Jiangjun (Tướng Quân) và Beimen (Bắc Môn), khiến thị trấn Budai ở Chiayi, nơi chỉ cách Tainan một con suối, cảm thấy rất là bất bình.

Nhưng, từ năm 2002, sau khi toàn bộ ruộng muối Đài Loan ngưng phơi muối, Budai đã can đảm vạch ra một con đường “muối” mới, lấy sức lực của người dân để hoàn thành việc tái sử dụng Nông trường muối Zhounan (Châu Nam), lập nên điểm sản xuất “muối văn hóa”, trở thành ruộng muối mà mọi người nhất định phải tham quan khi tổ chức “du lịch trải nghiệm”.

Ruộng muối thắp lên ngọn đèn dẫn đầu, các điểm sáng khác như ngư nghiệp, nông nghiệp “sạch” cũng lần lượt nhen nhúm, dưới sự nỗ lực của một nhóm thanh niên yêu môi trường, nâng niu đất đai, đã cùng nối lại ánh hào quang của Budai.

“Tôi sẽ cảm nhận nước biển, đất đai, gió mùa và ánh nắng bằng trái tim, đặt trí tuệ của ngài Thổ địa trong lòng, làm một người thợ muối với tâm hồn vui vẻ.” Trước khi đặt bàn chân trần lên ruộng muối, hơn 60 bạn học sinh tiểu học tham gia hoạt động ngoại khóa đã phấn chấn đọc lại theo người hướng dẫn lời tuyên thệ của Bãi muối Nanzhou.

Budai, tên cũ gọi là BudaiZui (Bố Đại Chủy), nằm ven biển tây nam huyện Chiayi, đi về phía nam qua suối Bazhang (Bát Chưởng) là tới thành phố Tainan. Budai là địa điểm có bãi muối quan trọng của Đài Loan từ thời nhà Thanh tới nay, đến năm 2001, vùng này mới ngừng phơi muối.

Có muối không muối, mọi người cùng kết bạn

Nghề phơi muối ở Đài Loan bắt đầu có vào thời kỳ Hà Lan và Tây Ban Nha thống trị. Năm 1648, Công ty Đông Ấn Hà Lan (Dutch East India Company) thử nghiệm ruộng muối đầu tiên ở Đài Loan tại khu vực Tainan hiện nay, là ruộng muối Laikou (Lai Khẩu). Năm 1661, quân đội của Quốc Tính Gia Trịnh Thành Công chiếm được Đài Loan, mở thêm “Ruộng muối ZhouZaiwei (Châu Tể Vĩ)” tại khu Yongkang (Vĩnh Khang) thành phố Tainan, và “Ruộng muối Dagou (Đả Cẩu)” nằm ở khu Yancheng (Diêm Trình) thành phố Cao Hùng ngày nay. Trải qua quá trình khai khẩn của người Hán, đã xây nên sáu bãi muối lớn của Đài Loan ở thời nhà Thanh, là “Bãi Laibei (Lai Bắc)”, “Bãi Lainan (Lai Nam)”, “Bãi Laidong (Lai Đông)”, “Bãi Laixi (Lai Tây)”, “Bãi Zhoubei (Châu Bắc)” và “Bãi Zhounan (Châu Nam)”.

Thế nhưng do thủy triều nước biển hoặc dòng chảy sông thay đổi, có một số bãi muối bắt buộc phải di dời xây mới. Bãi muối Zhounan vốn nằm tại khu Yongkang thành phố Tainan, đầu tiên di dời tới khu Qigu thành phố Tainan hiện nay, cuối cùng vào năm 1824 mới cố định tại XinCuozai (Tân Thổ Tể), ở Budai, Chiayi cho đến nay.

Sau khi giành lại chủ quyền, chính phủ Đài Loan tiếp nhận ruộng muối mà người Nhật để lại, bố trí lại tổng cộng sáu bãi muối lớn là Lukang (Lộc Cảng), Budai, Beimen (Bắc Môn), Qigu, Tainan, Cao Hùng. Trong đó, bãi muối Budai huyện Gia Nghĩa chiếm diện tích lớn nhất cả nước với 1.800ha đất, do sát nhập bãi muối Châu Nam, phạm vi trải rộng qua thị trấn Budai, xã Dongshi (Đông Thạch) và xã Yizhu (Nghĩa Trúc).

Phơi muối tự nhiên là một nghề đòi hỏi sức lao động tập trung, từ năm 1970 đến nay, sáu bãi muối lần lượt đóng cửa. Tháng 5 năm 2002, sau khi bãi muối Qigu đóng cửa, nghề phơi muối kéo dài 355 năm của Đài Loan chính thức trở thành lịch sử. Bãi muối Budai ngừng hoạt động vào năm 2001, bảy năm sau đó, Hiệp hội văn hóa BudaiZui bắt đầu tái phơi muối ở bãi muối Nanzhou, từ đó nghề phơi muối mới được tiếp tục.

Văn hóa phơi lên từ ruộng muối

Thái Cảnh Tiều sinh năm Dân quốc thứ 57 (1968), là người Budai chính gốc. Sau khi tốt nghiệp đại học, anh theo nghề phóng viên báo được 3 năm, có thể nói khoảng thời gian chuyên chạy tin tức ở các phường xã ven biển Chiayi, cũng là lần đầu tiên anh hiểu rõ về quê hương mình. Sau khi rời tòa báo, anh gia nhập “Phòng Công tác Văn hóa BudaiZui”. Trước khi nghề phơi muối bị phế bỏ, người dân quê từng hỏi anh rằng: “Người làm công tác văn hóa có thể làm những gì?”

“Lúc đó chỉ có cảm giác bất lực, chỉ có thể chụp ảnh ruộng muối, viết bài, buồn tiếc vậy thôi.” Thái Cảnh Tiều tự giễu lúc bấy giờ “bị bắt buộc phải có cách”, nhưng trên thực tế lại không thể nghĩ ra bất cứ biện pháp nào. Sau đó, Hiệp hội Văn hóa BudaiZui thành lập, nhận chăm sóc công ích bãi muối Zhounan, đồng thời đề nghị với Ủy ban Kiến thiết Văn hóa là tiền thân của Bộ Văn hóa hiện nay, lấy phương châm làm sống lại ngành nghề sản xuất và tài nguyên văn hóa, xin phép tái phơi muối. Thế nhưng ruộng muối đã bỏ hoang 6 năm, đất đai khô cằn, nước biển chảy cạn, thổ nhưỡng bị hao mòn, không còn khả năng tạo dinh dưỡng. Vì thế, Hiệp hội chỉ còn cách mua 300 tấn muối thô, rải khắp ruộng muối để nguồn đất có thể mặn trở lại.

Lúc này, Thái Cảnh Tiều đã có được đáp án chắc chắn cho câu hỏi mà người dân đặt ra ngày trước, đó chính là: xem bãi muối mới Zhounan là tài nguyên văn hóa, sản xuất “muối văn hóa” tại đây, hơn nữa, phải để mọi người cùng tham gia thì nguồn tài nguyên văn hóa được tái sinh mới có giá trị. Vì vậy, bãi muối Zhounan đã xem những yếu tố chính trong việc phơi muối, gồm: nước biển, đất đai, gió mùa, ánh nắng, và “con người”, yếu tố quan trọng nhất, là những tượng trưng cho tinh thần của bãi muối.

Muối ra là thế

Từ năm 2011 đến nay, bãi muối Zhounan đã mở cửa cho các hoạt động dạy học ngoài trời và du lịch nghỉ dưỡng, hiện nay đã trở thành điểm tham quan văn hóa được yêu thích nhất của Budai, mỗi năm có gần 3.000 học sinh tiểu học đến đây lao động và trải nghiệm. Theo chân người hướng dẫn, mỗi một người đến trải nghiệm đều sẽ đi qua “Hồ chưng cất lớn”, “Hồ chưng cất nhỏ”, “Hồ kết tinh”, thấy hết quy trình sản xuất muối từ không tới có. Tại hồ kết tinh, học sinh cũng học theo những công nhân muối lớn tuổi, dùng các công cụ như cây cào, cái ky bằng tre để thu hoạch muối thô; ngoài ra, cũng có thể nhìn thấy hoa muối kết tinh trông như những miếng kính mỏng trên ruộng muối, bẻ một miếng đem ngậm, vừa vào miệng liền tan ngay, lại mang một vị mặn đã miệng có mùi thơm nhẹ.

Hiệp hội BudaiZui hiện nay đang chuyển đổi theo hướng doanh nghiệp xã hội, với hi vọng tự lực cánh sinh, dùng thu nhập từ việc bán những sản phẩm thu hoạch từ ruộng muối để duy trì hoạt động kinh doanh lâu dài của bãi muối Zhounan. Lấy tên là “Hạt gió và nắng”, hoa muối mùa hạ và sương muối mùa đông, đều là những sản phẩm nổi tiếng bán chạy của bãi muối Zhounan.

Một chuyến du lịch ao cá sinh thái

Ngoài ra, bãi muối cũng kết hợp với mười mấy người tiểu nông thân thiện, thành lập diễn đàn sản phẩm “Budai ZhenshiGuan” (Quán món ăn thật Budai), đồng thời kết hợp du lịch nghỉ dưỡng, đẩy mạnh du lịch ngắn ngày ở địa phương, để sức hấp dẫn của Budai có thể nhìn thấy, chạm đến, ăn được, và cũng để du khách cảm nhận bằng chính trái tim.

Bước vào trại cá do Khâu Kinh Nghiêu và em trai cùng kinh doanh, sẽ cảm nhận được sức hút của loại hình sản xuất sinh thái chỉ có ở các thị trấn nhỏ ven biển. Trại cá của anh em nhà họ Khâu nằm gần vùng đất ngập ở phía nam Budai. Mảnh đất ngập nhìn chẳng thấy bờ này mười mấy năm trước là ruộng muối mênh mông trắng xóa, bây giờ cứ mỗi khi vào mùa thu đông chim về, sẽ thấy cò thìa mặt đen kéo tới trú đông, tạo nên khung cảnh thanh tú xinh đẹp vô cùng. Trại cá có diện tích 30ha, phân thành hơn 40 hồ, xung quanh là cỏ dại cao quá đầu người, tạo nên ấn tượng đầu tiên là “hoang dã” và “hào phóng”.

“Cá tốt nhất chính là loại sống hoang dã tự nhiên.” Khâu Kinh Nghiêu tiết lộ bí quyết nuôi cá của anh một cách thoải mái. Chủ yếu là không cho thuốc (nuôi sạch), và nuôi lẫn lộn nhiều loại cá khác nhau (nuôi sinh thái).

Các loại cá nuôi kinh tế bao gồm cá măng sữa và tôm thẻ, và các “loại cá làm sạch hồ" đóng vai trò “người quét dọn trại cá” như cá trắm cỏ, cá mè, cá trích, cá đối mục… Khâu Kinh Nghiêu nói, cá mè sẽ ăn các loại tảo, cá đối mục sẽ “dọn dẹp” những thức ăn thừa không được tiêu hóa ở dưới đáy hồ, mỗi loại cá đóng một vai trò riêng trong chuỗi thức ăn, vì thế mỗi một hồ cá đều là một hệ sinh thái độc lập.

Vì không dùng thuốc nên mỗi một hồ cá đều phải nuôi theo mật độ thấp, để tạo cho cá và tôm một môi trường tốt hơn, giảm nguy cơ lan truyền bệnh thủy sản; và các loại cá được nuôi sạch này, từ năm 2000 đến nay đã cung cấp cho Hợp tác xã Người tiêu dùng Liên minh Nội trợ (Homemakers Union Consumers Co-op), là đơn vị phát triển mở rộng các loại thực phẩm sạch.

Budai còn có một loại hình du lịch riêng biệt: “du lịch ngắn ngày tại nơi sản xuất”, đó là ngồi thuyền ra biển, mua cá được “đánh bắt và bán tại chỗ” của các ngư dân trên biển.

Ra biển ngắm cảnh và mua cá

Budai vốn dĩ là cảng cá truyền thống, ngư dân ngoài nghề nuôi hàu trên biển và đánh bắt cá ra, những năm gần đây cũng bắt đầu kinh doanh “thuyền cá du lịch", chở khách ra biển ngắm cảnh, và phục vụ mua bán cá đánh bắt trên biển. Như ông Trần Vĩnh Xuân, một thuyển trưởng dày dạn kinh nghiệm hơn 60 tuổi, lái thuyền cá chở hơn 30 du khách đến từ Tân Trúc, trong tiếng karaoke của bài hát xưa tiếng Đài “Ra khơi vui vẻ”, chầm chậm rời khỏi bến cảng.

Trần Vĩnh Xuân trước đây cũng là người theo nghề biển, vài năm gần đây nửa nghỉ hưu, giúp con trai là Trần Quán Khôi kinh doanh du lịch thuyền bè cá “Vùng gian triều cảng Budai”. Từ cảng Longfeng (Long Phụng) ở Miaoli (Miêu Lật) tới WaiSanding Zhou (Châu Ngoại Tản Đỉnh) ở Gia Nghĩa, đã được Ủy ban Nông nghiệp phê duyệt là “Môi trường sinh trưởng trọng điểm của động vật hoang dã cá heo trắng Trung Hoa”. Trần Vĩnh Xuân nói, sau khi ra biển, nếu gặp vận may, sẽ được thấy cảnh cá heo trắng Trung Hoa, với tên thường gọi là “cá Matsu (cá Bà tổ)". nhảy lên khỏi mặt biển.

Trong lúc giải thích, ông Xuân cho thuyền tấp gần vào một thuyền cá nhỏ đang thu lưới. Có một số du khách lần đầu tiên tận mắt nhìn thấy cảnh đánh bắt cá trên biển, tỏ ra vô cùng hiếu kỳ đối với các loại hải sản thu hoạch được như tôm hùm, bạch tuộc, họ mua ngay tại chỗ, sau đó giao cho đầu bếp của thuyền du lịch chế biến và tiếp đãi du khách trên thuyền cùng thưởng thức.

Anh Trần Quán Khôi nói, thuyền du lịch để cho du khách mua hải sản đánh bắt cá tươi ngay trên biển, ngoài việc tăng thu nhập cho ngư dân trên biển ra, quan trọng nhất là để du khách trải nghiệm “cuộc sống sông nước” của các quốc gia Đông Nam Á.

Budai nằm giáp biển, lại từng phơi muối, nên nơi đây đã để lại cho người ta ấn tượng lâu dài về một vùng thôn quê của cá và muối. Nhưng khi nghề đánh bắt cá không còn hưng thịnh, nghề muối đã trở thành lịch sử, Budai còn sót lại những gì? Tới Budai một chuyến, bạn sẽ phát hiện, nơi đây cái cũ và cái mới cùng tồn tại, ẩn chứa những ý nghĩa nội hàm phong phú hơn xưa.