Đôi tay lướt và gõ nhanh lên những phím Đàn mộc cầm và các nhạc cụ khác, Ju Tzong-ching (Châu Tông Khánh) - người sáng lập “Đoàn biểu diễn nhạc cụ gõ Ju Percussion Group” đứng ở chính giữa sân khấu với dáng người đậm và toát lên một vẻ rất gần gũi thân thiện, đã trở thành hình ảnh quen thuộc trong mắt khán giả.

Trải qua 30 năm, nhờ nghị lực dường như của một “kẻ khùng”, những “kẻ khùng” bên cạnh Ju Tzong-ching (Châu Tông Khánh) ngày càng đông hơn. 4 đoàn biểu diễn gồm cả chuyên nghiệp và nghiệp dư nối tiếp nhau ra đời, những cuộc biểu diễn gây chấn động của “Đoàn biểu diễn nhạc cụ gõ Ju Percussion Group” đã được truyền đi hơn 20 quốc gia trên toàn thế giới, rót vào tai hàng triệu khán giả. Và tiết tấu của từng nốt nhạc được gõ nên, tới nay vẫn tiếp tục vang lên thánh thót, kỳ diệu.

Quay trở lại năm 1986, chắc chẳng mấy ai có thể trả lời ngay được câu hỏi “Đoàn biểu diễn nhạc cụ gõ là gì?”. Năm đó Ju Tzong-ching vừa hoàn thành chương trình học tập tại Áo về nước, là người đầu tiên ở Đài Loan có bằng cấp chơi nhạc cụ gõ, với lòng nhiệt huyết của mình, ông đã khiến Đài Loan vang lên những bản nhạc được tạo bởi âm thanh của các loại nhạc cụ gõ.

Kẻ khùng đầy nhiệt huyết

Ban đầu khi mới đem lòng yêu âm nhạc, vì một lòng kiên quyết theo đuổi ước mơ âm nhạc, khi đang học Trung học phổ thông Ju Tzong-ching đã từng vay của thầy giáo 2.500 Đài tệ để mua chiếc kèn Trumpet, và thi đỗ vào khoa âm nhạc của Trường quốc lập Cao đẳng Nghệ thuật (nay là Trường quốc lập Đại học Nghệ thuật Đài Loan).

Khi đó, Chủ nhiệm khoa tại Trường quốc lập Cao đẳng Nghệ thuật Shih Wei-Liang (Sử Duy Lượng) thấy cậu học trò rất thích đập đập gõ gõ, đã khuyên cậu nên đi theo chuyên ngành nhạc cụ gõ. Thế nên sau 1 năm rưỡi làm việc tại Giàn nhạc giao hưởng quốc gia, vào năm 25 tuổi được xem là “cao tuổi”, Ju Tzong-ching đã rời Giàn nhạc giao hưởng quốc gia của Đài Loan để tới theo học tại Học viện âm nhạc Vienna nước Áo, và chỉ trong thời gian 2 năm rưỡi ông đã hoàn thành chương trình học của 4 năm học, lập kỷ lục là người hoàn thành chương trình học của chuyên ngành nhạc cụ gõ trong thời gian ngắn nhất.

Sau khi tốt nghiệp về nước, do sự cuồng nhiệt đối với nhạc cụ gõ, Shih Wei-Liang đã nhận được lời mời của Giáo sư Mã Thủy Long (Ma Shui-long) Trường Đại học Nghệ thuật Đài Bắc đề nghị triển khai việc quảng bá nhạc cụ gõ tại Đài Loan. Chỉ dựa vào bản thân, Ju Tzong-ching đã soạn thảo ra “Kế hoạch 15 năm”, tin tức vừa được loan báo, rất nhiều người thốt lên rằng ông đúng là một kẻ khùng. Ju Tzong-chingnói: “Năm đó cứ nghĩ 15 năm là quá dài, vậy mà vừa chớp mắt đã kết thúc 15 năm lần thứ 2 rồi”.

Khi Ju Tzong-ching mới về nước, sự phát triển của nhạc cụ gõ ở Đài Loan khi đó vẫn còn hoang vắng như giữa sa mạc, ông tuyên bố thành lập “Đoàn biểu diễn nhạc cụ gõ Ju Percussion Group”. Sau khi công bố, các thành viên của đoàn ăn mừng tại quán lẩu ở bên cạnh khách sạn United Hotel. Tên của quán lẩu thì Ju Tzong-ching không còn nhớ nổi, nhưng không khí vui mừng khi đó của mọi người, đến nay vẫn còn đọng mãi trong ông.

Khi đó các thành viên trẻ của đoàn tự nhiên nổi hứng, mọi người đều chạy ra ngoài gọi điện thoại về quán lẩu, khiến hệ thống loa phóng thanh trong quán lẩu liên tục phát thanh: “Mời anh Ju Tzong-ching của Đoàn biểu diễn nhạc cụ gõ Ju Percussion Group ra quầy nghe điện thoại!”, và đã trở thành quảng cáo miễn phí cho đoàn biểu diễn mới thành lập.

Ăn lẩu đã trở thành một nghi thức quan trọng của đoàn biểu diễn. Mỗi năm cứ đến dịp kỷ niệm ngày thành lập đoàn biểu diễn, Ju Tzong-ching đều quyết định cùng mọi thành viên của đoàn ăn mừng tại quán lẩu, bất kể bận rộn đến nhường nào, nhất định vẫn phải chuẩn bị một nồi lẩu. Gần đây có bạn bè ngoại quốc thuộc giới văn hóa nghệ thuật tới thăm, cũng chỉ định phải gặp mặt tại quán lẩu. Ju Tzong-ching nói một cách vui vẻ rằng: “Ăn lẩu, là tâm trạng muốn cùng chia sẻ với bạn thân”.

Bất kể là từ đoàn biểu diễn hay từ bản thân Ju Tzong-ching, luôn toát lên một vẻ vô cùng cởi mở thân thiện. Không lâu sau khi đoàn biểu diễn nhạc được thành lập, nghệ sĩ múa nổi tiếng của Đài Loan Lâm Hoài Dân (Lin Hwai-min) từng có sự ví von rất sinh động về Ju Tzong-ching rằng: “Nếu nói ăn mặc rất luộm thuộm mới là hình ảnh chung của nhà nghệ thuật, thì chắc chắn Ju Tzong-ching không phải là nhà nghệ thuật, mà lại có vẻ giống một vị công chức suốt ngày chỉ ngồi ở văn phòng, ngay cả khi thay một bộ đồ khác, cũng giống như ông chủ tiệm tạp hóa ở đầu hẻm, với ai cũng thật thà như đếm.

Với nụ cười thường trực trên môi, Ju Tzong-ching giải thích, tố chất của bản thân có lẽ có liên quan tới quá trình lớn lên ở nông thôn, thân thiện với mọi người chính là đạo lý luôn được mẹ nhắc nhở bên tai.

Cũng chính vì thế, Ju Tzong-ching không hề gò bó hình thức biểu diễn, có thể biểu diễn từ các ngôi Đền trong hẻm ngoài phố, cho tới các sân khẩu biểu diễn chính thức, Ju Tzong-ching cũng từng dẫn đoàn của mình tới biểu diễn tại chương trình truyền hình “Power Sunday” do người dẫn chương trình nổi tiếng tại Đài Loan trong niên đại 1990 bà Trương Tiểu Yến (Chang Hsiao-yen) phụ trách. Ju Tzong-ching nói: “Không chỉ Trương Tiểu Yến, mà cả chương trình của những MC nổi tiếng như Hồ Qua (Woo Gwa), Trương Phi (Chang Fei), tôi đều từng tham dự”. Chúng tôi là trường hợp đoàn biểu diễn văn hóa nghệ thuật đầu tiên vào trường quay của đài truyền hình, rất nhiều khán giả sau khi xem chương trình truyền hình bắt đầu tới nhà hát xem đoàn chúng tôi biểu diễn, thậm chí đã làm dấy lên phong trào khiến các đoàn thể về văn hóa nghệ thuật đều học theo.

“Do chúng tôi chơi nghiêm túc, nên không gò bó việc biểu diễn, cũng không chỉ quan tâm đến lợi ích tạm thời trước mắt”, cụm từ “chơi nghiêm túc” liên tục xuất hiện trong lời nói của Ju Tzong-ching, điều đó cũng đã nâng đỡ ông sau rất nhiều thất bại lớn nhỏ khác nhau từ khi đoàn mới thành lập cho tới nay. Chưa nói tới khó khăn của việc quảng bá nhạc cụ gõ, thời trước bởi vì mọi người hoàn toàn không biết gì về nhạc cụ gõ, rất nhiều các địa điểm biểu diễn đều sợ các cuộc biểu diễn của Đoàn biểu diễn nhạc cụ gõ Ju Percussion Group sẽ làm hỏng sân khấu của họ, nên đã từ chối không cho thuê. Nhiều lần bị từ chối khiến Ju Tzong-ching đành phải hứa với đối phương, nếu nơi biểu diễn có bất cứ hỏng hóc gì, sẽ chịu trách nhiệm hoàn toàn, nhờ vậy mới được gật đầu đồng ý.

Năm 1993, để trù bị cho Lễ hội trống và các nhạc cụ gõ quốc tế lần thứ nhất, khi đó, trong tay cũng không có một cắc bạc nào, vào ngày mồng 1 Tết, Ju Tzong-ching đã xuống miền Nam tới thăm một người bạn làm nghề xây dựng. Ông đành muối mặt nhờ đối phương tài trợ 1 triệu Đài tệ, lại còn vay thêm 2 triệu, tóm lại là xoay đủ cách để có được kinh phí, câu chuyện này thậm chí về sau bị phương tiện truyền thông đại chúng kháo nhau rằng: “Ju Tzong-ching cầm ống đựng tiền đi gõ cửa xin từng nhà để trù bị tổ chức Lễ hội trống và các nhạc cụ gõ quốc tế”.

Tới nay “Lễ hội trống và các nhạc cụ gõ quốc tế Đài Loan” cứ 3 năm tổ chức 1 lần đã bước sang lần thứ 8, hơn 20 năm nay, hầu như các ban nhạc nhạc cụ gõ nổi tiếng trên toàn thế giới đều từng tới Đài Loan biểu diễn. Ju Tzong-ching nói vui: “Các nhạc công nhạc cụ gõ nổi tiếng thế giới nếu chưa từng đến Đài Loan, thì không được coi là nhạc công giỏi”.

Trách nhiệm sau ngày kỷ niệm thành lập 30 năm

Ju Tzong-ching bình thường thích tổ chức sinh nhật, cũng rất thích chúc mừng sinh nhật bạn bè, khi cắt chiếc bánh ga-tô chúc mừng đoàn biểu diễn thành lập tròn 30 năm, trong lòng có cả niềm mong đợi và trách nhiệm.

Ghi nhớ trong lòng việc khi còn trẻ đã được các bậc tiền bối như giáo sư Mã Thủy Long, nghệ sĩ múa nổi tiếng Lâm Hoài Dân yêu mến và chăm sóc, đến nay khi trở thành phụ huynh của đoàn biểu diễn, Ju Tzong-ching cũng không quên dìu dắt thế hệ sau.

Ju Tzong-ching tiết lộ, thời trẻ trước khi ra nước ngoài học có biệt hiệu là “tiểu đệ”. Bởi vì bên cạnh đều là các anh chị học khóa trước, mọi việc lớn nhỏ đều được các anh chị chăm lo, đều dựa dẫm vào họ; khi ra nước ngoài, mọi việc đều phải tự mình làm, trách nhiệm nặng hơn, tư cách cũng khác. “Sau khi về nước, tôi dường như trở thành phụ huynh của các thành viên trong đoàn, cũng là thầy, là cha, là ông chủ.”

Ở Đài Loan có rất nhiều các đoàn thể thông qua việc thành lập đoàn thứ 2 để bồi dưỡng nhân tài thế hệ sau, nhưng Đoàn biểu diễn nhạc cụ gõ Ju Percussion Group không những có đoàn số 1, đoàn số 2, ngoài ra cũng có “Đoàn nhạc cụ gõ sức sống” là đoàn chuyên bồi dưỡng nhân tài thế hệ trẻ, và còn có cả Đoàn nhạc cụ gõ Juvenile Percussion Ensemble cho đối tượng thanh thiếu niên. Trưởng đoàn của Đoàn số 1 là Ngô Tư San (Wu, Shih-san), Phó trưởng đoàn là Hà Hồng Kỳ (Ho, Hong-Chi), Phó trưởng đoàn thứ nhất Ngô Bội Tinh (Wu Pei-ching), thành viên lâu năm Hoàng Khôn Nghiêm (Hwang Kuen –yean) được gọi là “Tứ đại thiên vương”, thâm niên của họ đều trên 20, 30 năm; còn những thành viên của Đoàn nhạc cụ gõ sức sống tuổi đời ít hơn, thời gian vào đoàn ngắn nhất cũng đã là 8-9 năm.

Để ánh hào quang sân khấu tập trung vào các thành viên trẻ của đoàn, khi đoàn biểu diễn nhạc cụ gõ thành lập được 11 năm, Ju Tzong-ching trước đó vốn vẫn đứng ở chính giữa sân khấu đã quyết định lùi về phía sau sân khấu, tập trung mọi sức lực vào việc quản lý hành chính, chỉ đạo về âm nhạc. “Hy vọng có một ngày, ban nhạc không có sự chỉ đạo của Ju Tzong-ching, cũng vẫn có thể tràn đầy sức sống, mang đến cho thế giới và khán giả những cuộc biểu diễn độc đáo”.

Người thầy dạy nhạc cụ gõ nghiêm khắc

Tính cách thân thiện của Ju Tzong-ching, hay viết bài đóng góp ý kiến về những sai lầm của môi trường văn hóa nghệ thuật Đài Loan, nội dung thường chỉ ra rõ vấn đề mới thôi. Quay trở lại lĩnh vực chuyên nghiệp về âm nhạc, mức độ nghiêm khắc thì miễn bàn, trước hết ông thường đưa ra lời nhận xét “rất nặng nề”. Tuy nhiên sự nghiêm khắc như vậy chỉ xuất hiện trong công việc. Ju Tzong-ching nói: “Trong cuộc sống bản thân tôi cũng không quyết đoán như vậy”, rời khỏi công việc, mọi việc lớn nhỏ trong cuộc sống thường nhật đều nhờ người thân và trợ lý phụ giúp. Người ta đã rất quen với dáng đi thoăn thoắt của ông giữa đám đông, nhiệt tình trò chuyện với mọi người để hoàn thành công việc, nhưng một khi rời khỏi nhiệm vụ, thực ra tính cách của ông rất dễ mắc cỡ, “cố gắng hạn chế thấp nhất nếu không cần phải nói sẽ không nói”.

Nếu so với thời trẻ, ông Ju Tzong-ching tới cuối năm nay sắp bước sang độ tuổi 62 đã mát tính hơn rất nhiều. Từ khi con gái ra đời, nhiều lúc tâm trạng chuẩn bị nổi đóa, nhưng chợt nghĩ, mình đã làm cha rồi, do vậy cái tính dễ nổi nóng cũng hạ bớt quá một nửa. Nhưng một nguyên nhân khác có lẽ rất đơn giản, “vì giờ đã già hơn”, nói xong Ju Tzong-ching phá lên cười.

Trong vòng 30 năm nay, đoàn biểu diễn nhạc cụ gõ đã trải qua rất nhiều thời khắc gian nan, nhưng Ju Tzong-ching rất ít khi tỏ ra chán nản, Ju Tzong-ching nói, cũng chẳng phải là bản thân đặc biệt cứng rắn, chỉ có điều không quen suốt ngày cứ nhắc đến thất bại, buồn chán. Bất kể vất vả ra sao, Ju Tzong-ching chưa bao giờ bỏ cuộc, “Bỏ cuộc là phương pháp đơn giản nhất”. Từ thành lập đoàn biểu diễn, đảm nhiệm chức vụ Chủ tịch hội đồng quản trị của Nhà hát kịch Trung ương và Nhà hát âm nhạc Trung ương, cũng trở thành hiệu trưởng Trường đại học nghệ thuật Đài Bắc, có thể thấy ông luôn thực hiện nguyên tắc “Biết ơn trong mọi việc”. Ông Ju Tzong-ching nói: “Chẳng có việc gì mặc nhiên sẽ thành công hay đương nhiên sẽ thất bại cả, chỉ cần nhìn ra vấn đề, trong quá trình này tự nhiên sẽ có thể đối mặt với mọi thất bại từ nhỏ tới lớn”.

Nhạc cụ gõ vốn là vai phụ trong ban nhạc, sau 30 năm nỗ lực của Ju Tzong-ching đối với đoàn biểu diễn nhạc cụ gõ, từ một góc sân khấu nhỏ tới trung tâm sân khấu lớn, Ju Tzong-ching vẫn không quên lý tưởng lúc ban đầu, dưới ánh đèn sân khấu, vẫn vung tay, lắc lư, kiên quyết gõ nên những bản nhạc có tiết tấu làm rung động lòng người.