Đến khu Pingxi thuộc thành phố Xinbei (khu Bình Khê, thành phố Tân Bắc) vào đúng ngày trời mưa lất phất, trong 29 phân khu hành chính của thành phố Tân Bắc, Pingxi nổi tiếng vì hay mưa, mỗi năm có gần 200 ngày trời mưa, phố núi mờ sương càng đẹp gấp bội bởi một màu xanh rì của cây cối.

Vào thời xa xưa, thành phố Tân Bắc là nơi sinh sống của dân tộc thiểu số đồng bằng Ketagalan. Vào thời Đại hàng hải, người Tây Ban Nha, người Hà Lan lần lượt xây dựng thành lũy; sự khác biệt về công, nông và thương nghiệp giữa các khu vực, đã tạo nên cảnh quan nhân văn rất phong phú đa dạng. Bởi vậy, tại thành phố Tân Bắc có rất nhiều các khu phố cổ tiêu biểu, ví dụ các khu phố cổ nổi tiếng phồn thịnh một thời nhờ khai khoáng và luyện kim như Jiufen (Cửu Phần), Pingxi (Bình Khê) và Shifen (Thập Phân); phố cổ Jinbaoli (hay chính là phố cổ Jinshan – Kim Sơn) rất phát triển về thương mại; phố cổ Shenkeng (Thâm Khanh), Shiding (Thạch Định) nổi tiếng về trà và đồ nhuộm; phố Shuifanjiao (hay chính là phố cổ Xizhi – Tịch Chỉ) là trạm trung chuyển hàng hóa trên tuyến sông Keelung (Cơ Long); phố cổ Yingge (Oanh Ca) với vô số các lò nung và những điểm làm đồ mỹ nghệ gốm sứ; phố Sanjiaoyung chạy dài (hay chính là phố cổ Sanxia – Tam Hiệp) phỏng theo phong cách kiến trúc Baroque của châu Âu; phố cổ Tamsui (Đạm Thủy) vừa đậm nét nhân văn cũng vô cùng tấp nập với rất nhiều đồ ngon vật lạ.

Trong đó Pingxi nổi tiếng bởi câu nói “Miền Bắc đèn trời, miền Nam pháo Ong”, từ sau khi bắt đầu tổ chức “Lễ hội đèn trời quốc tế Pingxi” vào năm 1999; Pingxi đồng thời cũng đã phá vỡ kỷ lục Guinness thế giới của chương trình Thiên Niên Kỷ chào đón năm mới của Hãng truyền thông quốc gia Anh - BBC, thả chiếc đèn trời to nhất đạt 18,9 m, và đã thu hút 1,6 tỷ khán giả đón xem. Ý tưởng sáng tạo này không những rất gây sức hút, mà cũng kết hợp cả truyền thống và sự mới mẻ, thành công tạo danh tiếng và giới thiệu về các ngày Lễ Tết quan trọng của Đài Loan, và cũng thúc đẩy những cơ hội trong tương lai.

Đèn trời Pingxi bay ra quốc tế

Năm 2010, đèn trời được chọn là hình ảnh tượng trưng cho khu triển lãm Đài Loan tại “Hội chợ triển lãm thế giới Thượng Hải”; cũng được phương tiện truyền thông nước ngoài bình chọn là “52 việc nhất định phải làm trong 52 tuần của 1 năm”, “15 Lễ hội lớn nhất toàn cầu nhất định phải ghé thăm trong cuộc đời”; đèn trời không thể tách rời khỏi Pingxi như hình với bóng vậy. Sự bắt nguồn của đèn trời ở Pingxi, đó là vào triều đại nhà Thanh, do thường có trộm cướp hoành hành, người dân phải chạy trốn vào trong núi, đợi tới khi trộm cướp đi khỏi, người ở lại canh chừng mới thả đèn trời thông báo để người thân và làng xóm biết đã an toàn có thể quay về nhà. Sau này diễn biến thành “Rằm tháng Giêng thả đèn trời”, cũng còn có ý nghĩa cầu bình an và cầu “Thiêm Đinh” tức cầu sinh được con trai.

Hàng trăm năm trước, đại đa số người dân sống ở khu vực này đều trồng trọt cây Đại Thanh (hay cây Bọ mẩy) và trồng trà; năm 1908 tại đây phát hiện quặng than, năm 1921, Công ty khai thác mỏ than Taiyo (Taiyo Mining Corporation) đầu tư khoản vốn lớn, xây dựng tuyến đường sắt Shidi (nay là tuyến Pingxi) để vận chuyển quặng than. Vùng đất Pingxi hẻo lánh đã trở nên giàu có nhờ “vàng đen”, cũng thúc đẩy sự phát triển của khu vực lân cận gồm Shifenliao và Jingtongkeng, có đến 80% dân số của cả khu vực này sinh sống nhờ nghề khai thác mỏ than. Sự thịnh vượng như vậy kéo dài gần 50 năm, tới thập niên 1970, do mạch quặng cạn kiệt, do tai nạn hầm mỏ, do tác động của sự chuyển đổi nguồn năng lượng, mỏ than ngừng khai thác, dân số bắt đầu di chuyển đi nơi khác, sự phồn vinh một thời giống như một giấc mộng đã tan biến, tỉnh dậy ngơ ngác không biết mình là ai.

Nghề khai thác mỏ than suy yếu mai một, giống như một lời cảnh báo hết sức nhẫn tâm, đã cắt đứt con đường mưu sinh của người dân địa phương. Hội trưởng Hiệp hội hướng dẫn du lịch Pingxi Wang Ruiyu nói: “Pingxi hoàn toàn không có ngành nghề gì cả, cơ hội việc làm hầu như không có”, lớp người trẻ tuổi ồ ạt di chuyển tới thành thị để kiếm sống, chỉ còn lại người già ở lại cố gắng giữ lấy nhà cửa vườn tược, vấn đề già hóa dân số trở nên nghiêm trọng. Năm 2015, độ tuổi bình quân của toàn bộ khu vực Pingxi là trên 50 tuổi, cao hơn hẳn độ tuổi bình quân của toàn Đài Loan là 37 tuổi. Chẳng trách mà Hội trưởng Hiệp hội khu phố kinh doanh buôn bán Pingxi ông Wang Zhaojing nói, trước đây người ta hay truyền nhau một chuyện cười là : “Trên toa xe lửa tuyến đường sắt Pingxi chỉ có 3 người ngồi, người thứ nhất là người lái tàu, người thứ hai là trưởng toa tàu và người thứ 3 là người lên nhầm tàu.”

Phố núi hồi sinh nhờ văn hóa đường sắt

Ngày nay trên toa xe lửa tuyến Pingxi, ngồi phía bên phải bạn là người Hàn Quốc, phía bên trái là người Hongkong, phía đối diện có một cặp vợ chồng người Singapore, trên thềm nhà ga của ga xe lửa Shifen, người ta còn bắt gặp những nhóm hàng chục các bà cụ người Nhật, xem ra có vẻ quốc tế hóa hơn cả Đài Bắc. Hỏi thăm cứ khoảng 10 khách du lịch nước ngoài, khả năng có 8 người tới đây đều là vì đèn trời. Nhưng chỉ có đèn trời thôi thì không đủ, nếu chỉ dựa vào các lễ hội, những ngày còn lại e rằng sẽ vắng tanh vắng ngắt, cũng may là Pingxi còn có tuyến đường sắt vận chuyển than, nó giống như một dãy phố cổ đường sắt, hay cũng giống như cây cầu vồng điểm xuyết giữa bầu trời phố núi trầm lắng. Wang Ruiyu nói: “Tuyến đường sắt Pingxi giống như một viện bảo tàng sống, dọc theo đường đi có vũng xoáy, thác nước, hầm mỏ, đèn trời, rừng cây.... cảnh sắc vô cùng phong phú! Tuyến đường sắt Pingxi được bắt đầu từ Ruifang (Thụy Phương) đã từng một thời gần như hoang phế, nhờ sự nỗ lực của rất nhiều người, cuối cùng cũng đã giữ lại được. Nó được tách ra khỏi tuyến Yilan (Nghi Lan) tại ga Sandiaoling, tàu chạy qua cây cầu sắt Yufu (Ngư Phục) rêu phong cổ kính, phía dưới dòng suối Lubaoshi (Lục Bảo Thạch) nước chảy róc rách, tiếp đến là vũng xoáy Dahua (Đại Hoa) là một kỳ quan về địa chất, phố cổ Shifen (Thạch Phân) nhà cửa san sát như mắc cửi, tiếng bánh xe kêu lộc cộc, hệt như người láng giếng cũ có thể ghé thăm bất cứ lúc nào. Phố cổ Shifen nồng nàn hơi thở cuộc sống, thời trước hai bên đường ray có người bóc măng, rửa rau, bán bún, bán mì…..; thời nay tại đây mọc lên rất nhiều các cửa hàng bán đèn trời. Khách du lịch đứng trên đường ray thả đèn trời, mỗi khi xe lửa chạy tới, liền dạt sang hai bên như gà con trốn chạy chim ưng, người lái tàu tuyến này lâu ngày cũng quen dần, Cục đường sắt thì mắt nhắm mắt mở cho qua, những người xung quanh thấy vậy mà toát mồ hôi, điều đó cũng tạo nên kỳ quan của sự thịnh vượng về du lịch tại đây.

Sau khi xe lửa chạy qua ga Lingjiao có đường ray uốn lượn hình vòng cung là tới thị trấn Pingxi. Có một đoạn phim quảng cáo mà ở Đài Loan ai ai cũng đều biết là lấy cảnh quay ở đây, đó là đoạn quảng cáo: “Cháu Zhangyajun, mì ăn liền của cháu đã nấu xong rồi! Bà cháu gọi cháu về ngay trong vòng 1 phút....!”, cô bé có biệt hiệu là bé Dưa Hấu béo tròn mũm mĩm trong đoạn phim quảng cáo, lạch bạch chạy trên con phố lát đá, chạy qua tiệm tạp hóa, tiệm bán đồ kim khí, cửa hàng bán máy móc dụng cụ nông nghiệp, tiệm bánh ngọt, phòng khám thời xưa, tiệm bán tào-phớ và tiệm thuốc Bắc; tất cả đều hiện ra trước mắt vô cùng quen thuộc. Đi ra xa hơn một chút, sẽ đi qua cây cầu treo, tiệm hớt tóc, bưu điện và trường tiểu học Pingxi; hoặc cũng có thể quẹo sang một hướng khác tới phố Shidi, thử nếm món khoai môn viên thủ công, phía xa xa là dòng sông Keelung đang uốn lượn, trên cầu Shidi, thỉnh thoảng thấy có người buông cần câu, trẻ em chạy nhảy nô đùa, khiến người ta chợt tưởng như thời gian đang ngừng trôi ở chốn sơn cốc này.

Ga xe lửa Jingtong – ga cuối cùng của tuyến đường sắt cũ, vẫn giữ lại được kiến trúc ga xe lửa được làm bằng gỗ kiểu Nhật từ năm 1929. Nằm sát phố cổ Jingtong là Công viên kỷ niệm mỏ than, di tích xưởng khai thác than, ký túc xá kiểu Nhật và hầm khai thác than Shidi có độ dốc, cách đó khoảng 100m còn có Nhà khách Crown Prince Chalet, đều là để phục vụ nhu cầu thực tế thời trước, không ngờ tồn tại đến tận ngày nay, tạo thành di sản văn hóa vô cùng quý giá.

Tinh thần địa phương hóa trong phát triển du lịch

Hội trưởng Hiệp hội khu phố kinh doanh buôn bán Pingxi ông Wang Zhaojing, người nhiều năm tham dự công tác nghiên cứu thực địa và giới thiệu du lịch ở địa phương cho rằng, chỉ khi “người sống ở địa phương quan tâm tới việc của địa phương”, mới có thể giúp cho địa phương trở nên sống động; với tinh thần khu dân cư cùng chung sức, khích lệ người địa phương tham dự, mới có thể thực sự cải thiện được vấn đề. Trước đây dân chúng phê phán đèn trời gây ô nhiễm môi trường, thậm chí gây cháy rừng, cách giải quyết hiện tại là do chính người dân tự giác thu lượm, ngoài ra cơ quan quản lý hành chính địa phương áp dụng biện pháp khen thưởng, khích lệ dân chúng hỗ trợ thu nhặt và dọn sạch, những việc này đều phải nhờ vào sự tham dự của người địa phương, mới có thể thực hiện được lâu dài, tiêu tốn tiền để thuê người ngoài xử lý, chỉ có thể đối phó nhất thời. Ông nhấn mạnh, khách du lịch đông chưa hẳn đã là tốt, địa phương chưa chắc hy vọng quá đông người, nhất là trong lúc thiết bị hạ tầng công cộng còn thiếu, cũng không mong muốn bị thương mại hóa, khiến giá thuê nhà đất bị đội lên, hoặc người ở nơi khác đến đầu tư ngắn hạn làm giá cả đội lên. Ông nói: “Nếu Pingxi cũng giống như Jiufen, vậy là lại bắt đầu một cơn ác mộng!”

Khách du lịch ngoại quốc đầy hào hứng, viết những điều ước nguyện trên đèn trời rồi thả lên không trung, hoặc thả đèn trời do mê nội dung quảng cáo hay do phim thần tượng, đó chỉ là sự thích thú nhất thời, người dân địa phương hy vọng không chỉ có vậy, mà còn có thể khiến du khách trải nghiệm được nét lịch sử và nhân văn tại nơi đây. Trong quá trình thực hiện cuộc phỏng vấn, điện thoại của ông Wang Zhaojing reo liên tục, rất nhiều khách du lịch gọi điện hỏi, có khả năng khiến sự mong đợi của họ càng lớn hơn, họ cũng vắt óc suy nghĩ, hy vọng có thể thỏa mãn được những du khách muốn đến tham quan. Ví dụ ông Wang Zhaojing và con trai ông thảo luận với nhau, muốn dùng chuông báo động thời trước khơi lại ký ức, để du khách mô phỏng kinh nghiệm ẩn nấp các trận không kích bằng cách rất thú vị, trong tương lai nếu thành công sẽ cho ra mắt trò chơi “Chuông bình an” rất mới mẻ.

Những điều này không phải chỉ là nói suông, mà chính là vấn đề hàng ngày của những người sống trên mảnh đất này. Hoặc giả có thể ở bất kỳ nơi nào, đều sẽ có cả ánh sáng và bóng tối, có lúc huy hoàng cũng có lúc suy tàn; người dân Pingxi cảm nhận điều này vô cùng sâu sắc, họ đã từng trải qua thời kỳ nước sôi lửa bỏng, sau cùng đã dành được sự yên bình cho chốn phố núi này. Những người ở lại đây cũng hiểu rằng, chỉ trên mảnh đất được trân trọng yêu quý mới có thể an cư lâu dài, nếu thực sự thể nghiệm được điều này, nhiệt huyết cuối cùng sẽ được hun đúc thành hành động.