Các em đang đọc bài trong lớp học, chủ đề của tiết học môn Văn hôm đó là kinh nghiệm về Việt Nam thăm quê ngoại. Cai Hui-Ting (Thái Huệ Đình) mặc áo dài Việt Nam, giới thiệu về phong tục và ẩm thực Việt Nam, cô còn cho mọi người xem đoạn video múa rối nước, đây đều là những cảm nhận sâu sắc của cô đối với Việt Nam khi tham gia chương trình “Nhịp cầu quê ngoại”.

Cô chia sẻ, trải nghiệm cuộc sống là tài liệu dạy học tốt nhất của một giáo viên, khi bạn bồi dưỡng bản thân mình, khi bạn làm phong phú tầm nhìn của mình thì tài liệu giảng dạy không chỉ hạn chế ở sách vở, mà những câu chuyện về trang phục, những trải nghiệm và đời sống phong phú đều có thể chia sẻ với trẻ con vào bất cứ lúc nào.

Kỳ nghỉ hè năm 2013, giáo viên của trường tiểu học Yang Guang, Hsinchu, cô Cai Hui-Ting cùng với hai mẹ con Nguyễn Thị Nhiên và Trần Tinh Nho tham gia chương trình về thăm quê ngoại. Nguyễn Thị Nhiên về thăm mẹ sau 3 năm không gặp, Tinh Nho thì về thăm ngoại, còn Cai Hui-Ting thì triển khai cuộc viếng thăm gia đình của học sinh ở Việt Nam. Mọi người đều gọi Cai Hui-Ting bằng tên thân mật ‘Cô chim nhỏ”, cô dạy học đã được 10 năm. Tính của cô thích mạo hiểm và ưa tò mò. Khi bạn bè nhìn thấy chương trình “Nhịp cầu quê ngoại”, người đầu tiên mà họ muốn giới thiệu đó là cô, Cai Hui-Ting.

Trần Tinh Nho là học sinh của Cai Hui-Ting trong chương trình “Nắm tay nhau”. Chương trình “Nắm tay nhau” do Bộ giáo dục đề xuất nhằm phụ đạo bài vở cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn. Mẹ của Tinh Nho là người Việt Nam, do đó Tinh Nho đã có một tuổi thơ tươi vui ở Việt Nam. Khi Cai Hui-Ting biết đến Nho, em ấy vừa mới từ Việt Nam sang Đài Loan, tiếng phổ thông không rành, phát âm cũng không giống người Đài Loan, trong lớp học của Nho, em lớn tuổi hơn các bạn học, nhưng em cũng rất vui vẻ tiếp xúc với mọi người. Nhiên không giống như những bà mẹ tân di dân khác, cô chủ động trò chuyện với thầy cô giáo, quan tâm bài vở của con mình, vì vậy đã để lại ấn tượng sâu sắc cho “cô chim nhỏ”.

Vai trò của nhà giáo

Ban đầu, Cai Hui-Ting chỉ muốn dẫn hai mẹ con Nhiên về Việt Nam, bởi vì hai mẹ con đã 3 năm chưa về thăm gia đình, nhưng sau khi viết xong bản kế hoạch “Nhịp cầu quê ngoại” và được bình chọn, cô mới phát hiện, bây giờ mới thật sự gặp phải khó khăn, đó là ông chủ và chồng của Nhiên đều không đồng ý cho hai mẹ con về Việt Nam.

“Bỏ cuộc là một chuyện rất dễ”. Cai Hui-Ting nói với một chút tiếc nuối. Nhưng, cô chim nhỏ biết Nhiên rất nhớ ba mẹ, vì vậy cô đã dùng tư cách của một giáo viên, thuyết phục với chủ của Nhiên, để ông ấy đồng ý cho Nhiên xin nghỉ phép. Chồng của Nhiên lo sợ Nhiên về Việt Nam sẽ không trở lại, cho nên cô chim nhỏ cũng phải tốn rất nhiều thời gian, đến tận nhà nhiều lần mới thuyết phục được chồng của Nhiên.

Ý định ban đầu của chương trình “Nhịp cầu quê ngoại” là hy vọng qua chương trình này, tân di dân có thể hiểu được ưu thế của nền văn hóa nước nhà, trở thành đại sứ văn hóa trong chuyến du lịch này, nhưng Nhiên thất học từ nhỏ, chưa bao giờ có cơ hội đi ra khỏi Đồng Tháp, không biết nhiều về địa lý và lịch sử Việt Nam, vì vậy, cô chim nhỏ phải tìm hiểu rất nhiều về Việt Nam trước khi thực hiện chuyến du lịch về thăm quê ngoại, trên đường đi, cô còn giới thiệu cảnh quan địa lý và văn hóa của Việt Nam, dẫn mọi người đi trải nghiệm chợ nổi lớn nhất của Đồng Tháp, lắng nghe bà nội của Nhiên kể chuyện chiến tranh Việt Nam.

Vì sinh kế, mẹ của Nhiên phải ra Hà Nội làm ăn buôn bán. Để tìm mẹ của Nhiên,cô chim nhỏ đã dẫn đoàn người đi về phía bắc với 2000 cây số, sau hai ngày hai đêm mới đến Hà Nội. Cô chim nhỏ còn dẫn mọi người đi chơi ở Vịnh Hạ Long và đi tham quan Hà Nội. Đây là chuyến du lịch đầu tiên của gia đình Nhiên, mẹ của Nhiên lần đầu tiên được chạm với nước biển, ba mẹ Nhiên lần đầu tiên được đi ăn ở cửa hàng thức ăn nhanh, đây đều là những kỷ niệm không bao giờ phai mờ trong chuyến du lịch về thăm quê ngoại lần này.

Bỗng chốc trở thành người dân địa phương

Ngôi nhà ở Việt Nam của Nhiên có một phòng tắm hiện đại, được xây lúc Nhiên kết hôn, nhưng phòng tắm này đa phần là dành cho khách sử dụng, người dân địa phương vẫn thích tắm rửa ở sông ngay trước nhà mình. Lúc mới đến, Cai Hui-Ting đều tắm rửa ở phòng tắm dành cho khách, cho đến một hôm, dưới ánh đèn mờ, cô nhìn thấy dưới vòi nước đang chảy ra dòng nước vàng vàng, và còn kèm theo cả cành cây nhỏ. Lúc này cô mới biết, thì ra nước của phòng tắm hiện đại này là được bắt từ con sông trước cửa nhà. Sau đó, cô chim nhỏ bắt đầu nhảy xuống sông tắm và đùa giỡn với mọi người. Kể từ hôm đó, người nhà của Nhiên không xem cô là khách nữa mà coi cô như là người trong gia đình. Cai Hui-Ting không nghĩ ngợi gì nhiều, cô thật sự hòa nhập vào cuộc sống địa phương.

Cai Hui-Ting cũng rất thích nấu ăn với Nhiên, nhìn cả gia đình Nhiên trải chiếu quây quần bên nhau ăn cơm, nhìn cả gia đình Nhiên trò chuyện, tâm sự với nhau, cô nhận thấy đây là những điều mà ở Đài Loan, Nhiên và Tinh Nho không bao giờ có. Cô chim nhỏ còn dám ăn thử món ăn yêu thích của người Việt Nam, đó là hột vịt lộn và thịt chuột. Vì thiếu thốn vật chất, rất hiếm khi được ăn thịt, cho nên người dân địa phương đã dùng những món ăn này để bổ sung protein. Cai Hui-Ting có một cảm nhận sâu sắc trong mặt ẩm thực, cô cho rằng : Văn hóa không có đúng hay sai, không có cao hay thấp mà chỉ là sự khác nhau trong bản sắc văn hóa của mỗi cộng đồng.

Sau khi về thăm quê ngoại....

Sau khi trở về Đài Loan, Cai Hui-Ting phát hiện, thật ra trong cuộc sống quanh ta có rất nhiều người bạn nước ngoài vượt trùng dương gả chồng sang Đài Loan, nhưng thường bị chúng ta lơ đãng. Họ rời khỏi gia đình là vì tình thương, là để cho gia đình có một cuộc sống tốt hơn. Vậy làm thế nào để cho họ cảm nhận được sự ấm áp của Đài Loan? Hóa giải thành kiến trong xã hội? Cô chim nhỏ muốn dùng giáo dục để dần dần xóa bỏ thành kiến của xã hội.

Cai Hui-Ting nêu một ví dụ trong lớp học, người sáng lập nhà sách “Rạng ngời sức sống” ông Zhang Zheng đã khởi động chương trình “Ấm áp mùa đông” dành cho thuyền viên nước ngoài ở Su Ao, Yi Lan. Cô suy nghĩ phải làm thế nào để khơi dậy sự quan tâm của học sinh đối với nghị đề này. Cô nhập đề bằng “Hải sản”, là món ăn mà ai cũng yêu thích.Cô kể chuyện của thuyền viên nước ngoài với các học sinh nhỏ tuổi, tại Đài Loan có một nhóm thuyền viên người nước ngoài, họ nói chuyện với nhau bằng một thứ tiếng mà chúng ta đều không hiểu, công việc vất vả nhưng lương rất thấp, cô chim nhỏ còn cho các em xem chương trình “Tiếng hát bốn phương” để các em nhìn thấy được môi trường làm việc và tưởng tượng ra cuộc sống trên thuyền của họ. Vào lúc này, một em nhỏ giơ tay lên và nói : Thưa cô, chúng con có thể làm gì cho họ?

Nói ngang đây, Cai Hui-Ting vỗ tay cái đốp, trẻ con đã hỏi tới điểm trọng yếu.“Khi bạn khơi dậy tính chủ động, thiện chí và sự đồng cảm xuất phát từ trái tim của trẻ thì sự giáo dục này đã thành công”. Cai Hui-Ting nói. Tiếp sau đó, các em bắt đầu đưa ra ý kiến của mình, sau cùng mọi người quyết định lấy áo khoát của ba và ông mình để tặng cho các thuyền viên nước ngoài, vì vậy cô chim nhỏ đã trình bày nguyên do trong cuốn sổ liên lạc và yêu cầu các bậc phụ huynh hãy để cho con mình đích thân đem áo khoát đến trường, dùng hành động thực tế này để cho các em cảm nhận được mình đang tham dự.

Sau khi thu thập và đóng gói vật tư của cả lớp quyên tặng, các em đề nghị vẽ trên thùng giấy, các em vẽ tàu bắt cá, bảy sắc cầu vồng, viết chữ “Cám ơn” bằng tiếng Indonesia và Philippines. Cả lớp còn quay một đoạn clip, nói cám ơn bằng tiếng Indonesia và tặng cho Nghiệp đoàn nghề cá huyện Yi Lan. Hành động ấm áp này đã nhận được sự phản ứng nồng nhiệt từ các thuyền viên nước ngoài, tương tác với nhau, đem sự ấm áp truyền đi khắp nơi.

Mỗi sự kiện là một tia sáng giáo dục

Phóng viên hỏi, ngôn ngữ của trẻ thường học từ người lớn, nhưng không biết ý của những gì mình đang nói, tại trường học, đôi khi thường nói ra những câu rất vô tư với bạn học, nhưng có thể sẽ gây tổn thương tâm lý cho con em tân di dân, vậy các thầy cô giáo sẽ xử lý vấn đề này như thế nào? Cai Hui-Ting trả lời bằng câu nói của một bậc tiền bối trong ngành giáo dục : “Mỗi sự kiện là một tia sáng giáo dục”. Mọi thứ xảy ra đều có ý nghĩa của nó, bất kể tốt hay xấu, đều là cơ hội để những người dạy học đi tìm hiểu nguyên do, đó chính là điểm khởi đầu của giáo dục.

Các giáo viên phải làm rõ động cơ đằng sau câu nói vô tư của trẻ, chỉ dạy cho trẻ nhận thức được thành kiến của mình, từ trong việc này để học hỏi, làm rõ giá trị, qua đó thiết lập quan điểm giá trị chính xác, đồng thời học hỏi cách nói chuyện đúng lúc, đúng chỗ. Cai Hui-Ting rất chú trọng quá trình giáo dục này.

Cô chim nhỏ còn cho biết, khi Tinh Nho trở về Đài Loan, tiếng Hoa vẫn chưa rành, thầy cô giáo của em đã nói chậm lại và dùng động tác cơ thể để giúp Tinh Nho hiểu nhanh hơn, các em học sinh nhìn thấy thầy cô làm như vậy thì tự nhiên cũng sẽ bắt chước làm theo. “Kỳ thị không phải sinh ra là đã có, mà là do người ta chỉ dạy, và tất nhiên cũng có thể dùng giáo dục để sửa đổi”.

Sánh bước cùng trẻ trên con đường về nhà

Sau khi cùng con em tân di dân về thăm quê ngoại, Cai Hui-Ting được mời diễn thuyết trên diễn đàn trang web TED×Youth@Taipei, cô đứng trên sân khấu, chia sẻ câu chuyện về thăm quê ngoại, cô mong muốn mình được trở thành người kể chuyện, để cho càng nhiều người biết được trải nghiệm của cô, hy vọng có thể xóa bỏ kỳ thị và thành kiến.

Cai Hui-Ting còn kiến nghị, các thầy cô giáo có thể sánh bước cùng con em tân di dân trên đường về nhà, để có cơ hội trò chuyện, biết được con đường đến trường mỗi ngày và tìm hiểu môi trường sinh hoạt của các em, như vậy mới có thể hiểu sâu sắc hơn về tình hình của học trò, qua đó dành nhiều sự quan tâm hơn cho học sinh của mình.

Học được một câu của ngôn ngữ Đông Nam Á là có thể xây dựng mối giao lưu cởi mở với cộng đồng tân di dân, quan sát tự đáy lòng mình và nhìn thấy nhu cầu của họ là có thể xây dựng mối liên kết giữa người và người. Cai Hui-Ting nhìn thấy được gợn sóng thiện chí trong lòng của các em càng ngày càng lớn dần, trong lòng các em đã gieo rắc hạt giống văn hóa đa dạng và sẽ dần dần đâm chồi, nảy sinh ra sức mạnh của sự thay đổi, đưa Đài Loan hướng tới một xã hội tốt hơn.