Những trang giấy bình dị là thứ thường thấy nhất trên bàn. Nhưng câu chuyện về những trang giấy thường không chỉ dừng lại tại đó. “Viện bảo tàng kỷ niệm giấy Suho” mong muốn khám phá ra khả năng vô hạn, khiến những trang giấy có thể chứa đựng những ý tứ vô biên, trở thành phông nền đẹp lung linh trên sân khấu. Còn Công ty công nghệ Lung Meng, thì biến đá thành những trang giấy rất mỏng và nhẹ, từ đó đã viết lại định nghĩa về giấy.

Gần đây, viết lách phát triển thành phong trào, không nỡ để giấy thất thế trở thành vai phụ, Viện bảo tàng kỷ niệm giấy Suho đã cho ra mắt triển lãm: “Lấy giấy đặt tên: chúng ta cùng viết lách”, để giới thiệu 21 loại giấy thích hợp cho viết lách. Giấy Tuyên Văn Họa, giấy Phụng Tủy Tiên, giấy Bia, giấy Lúa…., 21 loại giấy có cảm giác khác nhau khi sờ vào, mỗi một loại giấy đều ẩn chứa một câu chuyện.

Dùng giấy Tuyên (Xuyến Chỉ) làm lớp lót, loại giấy “Tuyên Văn Họa” có màu xanh lam nhạt, là thứ quý hiếm mà Trưởng điều hành của Quỹ văn hóa giấy kỷ niệm Suho bà Rita Lichen sưu tầm đã 30 năm. Loại giấy Tuyên Văn Họa sờ vào trơn nhẵn, màu xanh da trời vẫn không hề suy suyển, hầu như không hề thấy dấu vết của năm tháng, với những đường vân rất tao nhã tinh tế, ẩn chứa tay nghề thâm hậu của các nghệ nhân làm giấy.

“Những đường vân trên giấy, đều là do các nghệ nhân áp dụng kỹ thuật in lưới. Chỉ cần sơ sểnh một chút thôi, thì mép của những đường vân sẽ bị dính bết vào nhau. Độ khó tương đối cao!”, bà Rita Lichen cho biết. Vào năm khi mới xuất xưởng, bà Rita Lichen rất mê đường vân và nét đẹp độc đáo của giấy Tuyên Văn Họa, nên đã đặc biệt sưu tầm một xấp giấy Tuyên loại này tại Viện bảo tàng kỷ niệm giấy Suho, thoắt một cái đã 30 năm trôi qua. Nhân đợt triển lãm, giấy Tuyên Văn Họa có cơ hội được trình làng, cũng là hy vọng để công chúng được làm quen với cái đẹp của nó, nhờ vậy giúp giấy Tuyên Văn Họa một lần nữa được hồi sinh.

Kéo dài sự sống cho giấy!

“Kéo dài sự sống cho giấy!”, cuộc sống không thể tách rời với giấy, trong tâm trí bà Rita Lichen luôn tìm khả năng vô hạn cho giấy. Loại giấy được sử dụng trong tác phẩm múa “Cỏ dại” (Wild Cusive) của đoàn múa nghệ thuật Vân Môn Vũ Tập vào năm 2005, chính là sản phẩm giấy của Xưởng giấy đặc chủng Chung Rhy - doanh nghiệp trực thuộc Quỹ văn hóa giấy kỷ niệm Suho.

Để thể hiện tác phẩm múa “Cỏ dại” (Wild Cusive), người phụ trách đoàn múa nghệ thuật Lâm Hoài Dân đã tìm đến bà Rita Lichen, hy vọng thiết kế được ra một mẫu giấy, để các diễn viên múa có thể trò chuyện với những phiến giấy đang được điểm xuyết những dòng mực chầm chậm chảy xuống.

Sau khi thử hơn 200 mẫu giấy đều bị thất bại, cuối cùng nhân viên R & D cũng nghiên cứu ra được một mẫu giấy đạt yêu cầu. Không ngờ, khi nhân viên phụ trách mang tới thử tại phòng tập của đoàn múa Vân Môn Vũ Tập lúc đó đặt tại khu Bát Lý thành phố Tân Bắc, mực bị lan ra trên giấy rất nhanh, kết quả không được như mong muốn, sự cố gắng nỗ lực trong suốt 9 tháng trời coi như đổ bể, lại phải thử lại từ đầu. Nhờ đội ngũ R & D thử đi thử lại rất nhiều lần, cuối cùng cũng khắc phục được cái khó của vấn đề về mực, đồng thời vấn đề giấy bị cháy do không chống chọi nổi với ánh sáng đèn chiếu có công suất tới 1500 Watt cũng được giải quyết. “Sự hợp tác lần này, lại một lần nữa thử thách quán tính của giấy”, bà Rita Lichen nói. 

Sau kế hoạch nghiên cứu “Ước vọng Suho. Bám rễ 10 năm”, “Giấy phục hồi loại mỏng” đã trở thành sản phẩm tiêu biểu của xưởng giấy Paper House, đó chính là ý tưởng mà bà Rita Lichen có được khi sang Nhật khảo sát thấy nghệ nhân người Nhật dùng giấy để phục hồi sách cổ. 

Quá trình sản xuất mẫu giấy được nghiên cứu chuyên sử dụng để phục hồi sách cổ, vừa mất công vừa mất thời gian, độ mỏng như cánh ve, hoàn toàn phải nhờ vào những sư phụ có kinh nghiệm lão luyện tỉ mỉ lọc ra những tạp chất và những sợi xơ to nhỏ không đều lẫn trong bột giấy; rồi chuyển sang công đoạn đánh nhuyễn bột giấy, sấy giấy, cũng cần phải có công phu nhất định mới có thể làm ra được loại giấy có mặt mịn đều. Cho nên mức độ bị hỏng cũng khá cao, cũng chỉ có thể làm được giấy có kích cỡ to nhất là 30 x 40cm. 

Do giấy rất mỏng, khi dùng để phục hồi trang trí bảo quản tranh sách, có thể tái hiện nguyên vẹn vẻ nguyên sơ của tranh sách cổ. Trước đó, Sở lịch sử cận đại của Viện nghiên cứu Trung ương Đài Loan đã từng sử dụng loại “Giấy phục hồi siêu mỏng” này để phục hồi sách cổ.

Khái niệm “Một loại giấy dùng cho hai mục đích” càng thấy rõ hơn trong loại “Giấy xơ mỏng” được triển lãm trưng bày tại Viện bảo tàng kỷ niệm giấy Suho. Loại giấy xơ mỏng được cho thêm chất xơ hóa học trong quá trình sản xuất, vốn được sử dụng cho các loại linh kiện truyền dẫn của điện thoại di động và các sản phẩm 3C. Bởi vì có độ dai rất cao, nên đợt triển lãm “Kế hoạch X-site: The Texture of Uncertainty” tại Bảo tàng mỹ thuật Đài Bắc vào năm ngoái, đã sử dụng giấy xơ mỏng để thể hiện cảm giác bay bổng; tác phẩm tranh phun sơn Graffiti “Ma vẽ bùa” của nhà nghệ thuật trang trí Nhan Trung Hiền (Yan Chung Hsien) được triển lãm tại Công viên văn hóa sáng tạo Hoa Sơn (Huashan Creative Park) vào năm 2014, là tác phẩm vẽ trên giấy xơ siêu mỏng, được dán trên hành lang dọc theo công trình kiến trúc cổ của Công viên văn hóa sáng tạo Hoa Sơn, có thể nhìn thấy rõ mồn một bức tường loang lổ phía dưới bức vẽ, sau khi gỡ bức vẽ xuống, cũng không làm hỏng kiến trúc lịch sử.

Viễn cảnh của giấy

Mở rộng khả năng vô hạn của giấy, là ý tưởng lâu lâu lại chợt thoáng qua trong đầu bà Rita Lichen, có những lúc lại là sự thu hoạch bất ngờ do khách hàng đang bí đến tìm kiếm sự giúp đỡ.

Phòng ngủ của phu nhân ở tầng 2 của Dinh thự Tổng thống tọa lạc tại Sỹ Lâm thành phố Đài Bắc, nếu không đi sát tới nơi xem kỹ, thì chẳng ai có thể đoán ra được cả một mảng lớn vải dán tường có hoa văn hình thoi, lại có tới một nửa được phục hồi bằng loại giấy đặc biệt do xưởng giấy Paper House nghiên cứu sản xuất ra. Khi đó đơn vị phụ trách công việc phục hồi không tìm được loại vải dán tường tương tự, đành phải tìm đến bà Rita Lichen, nhờ bà làm ra loại giấy dán tường mô phỏng theo hình hoa tương tự, tái hiện vẻ đẹp của dinh thự Sỹ Lâm.

Nghệ thuật trang trí Nhà hát kịch quốc gia, các sân khấu văn hóa nghệ thuật…., đã khiến bà Rita Lichen thấy được viễn cảnh mới của giấy. Khi các sản phẩm điện tử 3C ngày càng chiếm lĩnh vai trò quan trọng, giấy dần dần biến mất khỏi cuộc sống của con người, phong trào viết lách được hâm nóng trong thời gian gần đây nhờ Viện bảo tàng giấy kỷ niệm Suho, đã tìm lại được sự ấm áp của những trang giấy.

Đợt triển lãm “Nhịp tim đập của giấy” do Viện bảo tàng giấy kỷ niệm Suho quy hoạch vào năm 2004, là muốn truyền tải cái tâm và nhịp đập trái tim của những người viết lách.

Bà Rita Lichen cho biết, ý tưởng về triển lãm này bắt nguồn từ vụ khủng bố xảy ra vào ngày 11-9-2001 tại Mỹ. Khi đó có rất nhiều người bị thiệt mạng trong vụ khủng bố này, sinh mạng bị cướp đi chỉ trong giây lát. Nhân viên cứu hỏa nhặt được một mảnh giấy do một người cha viết gửi con gái, và đã trở thành kỷ niệm sau cùng về cha của cô con gái. Câu truyện này do một nhà nghệ thuật quen biết người Mỹ  kể lại đã khiến bà Rita Lichen rất xúc động, chính vì vậy đã thôi thúc bà tổ chức cuộc triển lãm này, cổ vũ mọi người hãy ghi lại trên giấy những giây phút cảm động. Đối với người lớn lên trong một núi giấy như bà Rita Lichen, không còn gì hơn là được gửi gắm những nỗi niềm xúc động vào những trang giấy.

Thời nay, những khoảnh khắc viết lách là vô cùng quý giá, khi mọi người nắm trong tay những câu chữ hiếm hoi, sẽ cảm nhận được những nỗi niềm vô hạn chất chứa trong những trang giấy.

Biến đá thành “Giấy”

Xơ chuối, vỏ cây…đều là các nguyên liệu làm giấy truyền thống, Công ty công nghệ Lung Meng ở Đài Nam đã phát huy công lực biến “đá” thành giấy, biến loại đá hoa cương chắc đanh thành những trang giấy vừa mỏng vừa nhẹ.

Công ty công nghệ Lung Meng với hơn 13.000 m2 nhà xưởng, chất đầy những súc giấy, với một màu xám trắng; tới gần hơn sẽ phát hiện, không giống như các xưởng sản xuất giấy truyền thống chất đầy bột giấy, hay môi trường đầy hơi nước, mà thay vào đó là rất nhiều những túi bột đá đã được nghiền mịn, chuẩn bị kết hợp với nguyên liệu nhựa PE, để sản xuất giấy. Mỗi năm Công ty công nghệ Lung Meng cho xuất xưởng tới hơn 10.000 tấn giấy được làm từ đá.

Sự xuất hiện của giấy đá đã làm thay đổi hoàn toàn sự tưởng tượng của kỹ thuật sản xuất giấy, nhưng kỹ thuật sử dụng bột đá không phải là lần đầu tiên. Thời trước có một số xưởng làm giấy vì để có được màu giấy đẹp hơn, cũng cho thêm một chút ít bột đá, nhưng khi tăng tỷ lệ bột đá thành nguyên liệu chủ yếu, thì đồng thời cũng sẽ gia tăng độ khó trong sản xuất.

Chỉ riêng tìm ra được tỷ lệ lý tưởng cho nguyên liệu bột đá và nhựa PE cũng đã gặp biết bao khó khăn. Giám đốc Công ty công nghệ Lung Meng Giản Lương Khôn (Leo Jean) cho biết, chỉ cần tỷ lệ không đúng, giấy thành phẩm rất có khả năng sẽ xuất hiện tình trạng không đều hoặc bị vỡ nứt. Đối với rất nhiều doanh nghiệp có ý định nghiên cứu phát triển sản phẩm giấy làm từ nguyên liệu đá, thì kỹ thuật là một ngưỡng cửa khó vượt qua.

Chủ tịch hội đồng quản trị của Công ty công nghệ Lung Meng Lương Thạch Huy (Liang, Shi-hui), trước đây chuyên sản xuất dụng cụ máy móc bằng nhựa, kinh nghiệm làm nhựa của ông đã tạo sự thuận lợi rất lớn. Năm đó do giá dầu ngày càng tăng cao, giá thành sản xuất ngày càng nặng nề, ông đã quyết định kết thúc sự nghiệp làm đồ nhựa, đầu tư vào nghiên cứu phát triển sản phẩm giấy làm từ nguyên liệu đá.

Sau 17 năm, Công ty công nghệ Lung Meng biến đá thành giấy, khiến sản phẩm giấy đá sáng tạo đã âm thầm đi vào đời sống của con người. Loại túi giấy nền tím chữ trắng của thương hiệu Tao-ban-wu thuộc tập doàn kinh doanh ăn uống Wowprime, chính là sản phẩm sử dụng loại giấy làm từ nguyên liệu đá; thương hiệu mỹ phẩm quốc tế M.A.C cũng rất ưa thích chất liệu giấy đặc biệt được làm từ nguyên liệu đá, đã sử dụng để làm túi giấy cho hãng; và cứ tới hội hoa đăng rằm tháng Giêng hàng năm, những chiếc đèn lồng 12 con Giáp của Hội hoa đăng thành phố Đài Bắc mà già trẻ lớn bé đều yêu thích, cũng là được làm bằng giấy đá.

Giấy được làm bằng nguyên liệu đá mặc dù đắt hơn 30% giấy thường, nhưng vì nó có những đặc tính như có tác dụng chống thấm nước chống ẩm, có hiệu quả chống cháy cao, đặc biệt thích hợp sử dụng ngoài trời, ví dụ như tại Italia có nhà sản xuất sử dụng giấy đá để sản xuất bản đồ leo núi đặt ngoài trời; chính phủ Nhật bản thì sử dụng làm bản đồ phòng chống thiên tai. Trong những năm gần đây nguyên liệu này đã đột phá kỹ thuật lớp hồ bề mặt giấy và hạn chế về độ dày của giấy, giấy đá tạo cảm giác trơn nhẵn, vừa nhẹ lại rất mỏng, cũng đã thu hút nhà sản xuất sách Hà Lan sử dụng làm sách nấu ăn, “tay ẩm ướt toàn nước cũng vẫn có thể lật sách để xem được. Giấy nếu lỡ bị dính dầu, cũng có thể lau sạch một cách dễ dàng.”, Giản Lương Khôn cho biết.

Để chống thấm và chống ẩm, trước đây đều sử dụng “giấy nhựa”, không những giá thành cao hơn rất nhiều, mà giá cả cũng rất dễ bị dao động lên xuống do chịu ảnh hưởng của giá dầu quốc tế. Giấy được cho thêm nguyên liệu đá làm thành giấy đá, không những giữ được đặc tính chống thấm nước chống ẩm, mà cũng vẫn mềm và nhẹ như giấy thông thường.

Tuy nhiên giấy đá vẫn là một danh từ khá mới mẻ với đại đa số người tiêu dùng. Do vậy Công ty công nghệ Lung Meng cũng sáng lập ra thương hiệu sáng tạo văn hóa “im STONE”, thiết kế ra những sản phẩm như giấy lót trên bàn ăn, giấy chụp ngoài chậu cảnh chống thấm nước có tạo hình rất đáng yêu, và cả giấy dán tường. “Sổ tay đá chịu lửa” vừa dành được giải thưởng lớn của Giải thiết kết Red dot của Đức trong năm nay, từ bìa ngoài đến các trang bên trong đều sử dụng giấy làm từ đá. Những đường sọc đơn giản trên trang bìa, sờ vào có cảm giác lồi lõm, cũng là tác phẩm thiết kế đẹp do đội ngũ thiết kế lợi dụng đặc tính của giấy đá.

Trong phần “Giải thích từ ngữ” của sách cổ, bộ Mịch tức bộ thủ trong chữ “Chỉ” (tức giấy) đã nói lên phương pháp làm giấy có lịch sử lâu đời. Tới nay, giấy đá được đưa vào kỹ thuật mới hoàn toàn, trong đó hoàn toàn không xuất hiện bất cứ sợi xơ nào, có lẽ câu truyện làm giấy có lịch sử lâu đời cũng sẽ được viết lại.