Sông biển giao hòa ở Cống Liêu

“Đài Loan là vùng đất có sự biến đổi môi trường sinh thái phong phú nhất trong phạm vi nhỏ nhất và khoảng cách ngắn nhất”, ông Quách Thành Mạnh (Kuo Chen-meng), Chủ tịch danh dự Hiệp hội Du lịch Sinh thái Đài Loan cho biết. Từ những góc nhìn về cảnh quan cuộc sống, ông và các cộng sự trong hiệp hội đã cùng khám phá ra nhiều câu chuyện tuyệt vời của Vịnh Sandiao.

Do tác động từ sự xâm thực của biển và gió, có thể nhìn thấy nhiều tảng đá hình thù kỳ lạ nằm rải khắp nơi, trong ảnh là tảng đá Nanya kỳ thú. (Ảnh: Lin Min-hsuan)

Kiệt tác thiên nhiên độc đáo

Nhìn tổng quan toàn cảnh đảo Đài Loan, chỉ có mũi Đông Bắc sở hữu nhiều dạng địa hình đất mũi và vịnh, vì sao thế?

Bởi các dãy núi và đường biển nơi đây gần như giao nhau theo chiều thẳng đứng, do chịu những tác động xâm thực khác nhau của sóng biển nên đã hình thành mũi đất từ các dải đá cứng có khả năng chống chịu cao, đồng thời cũng tạo thành vịnh với các lớp đá mềm và tơi xốp do bị nước biển xói mòn thành vùng lõm, đã tạo nên đường bờ biển uốn lượn kéo dài với các mũi đất và vịnh. Thêm vào đó, dưới sự tác động xâm thực của biển và gió mùa Đông Bắc mang theo những luồng gió mạnh, có thể nhìn thấy nhiều tảng đá hình thù kỳ lạ nằm rải khắp nơi. Ví dụ ở mũi Bitou phân bố đầy các mỏm đá hình cây nấm hoặc hình tổ ong; khu vực Aodi có ghềnh đá hình con rùa và đá hình chú chó Poodle (chó săn vịt) đứng sừng sững trên biển, khiến bờ biển mũi Đông Bắc tràn ngập những kiệt tác thiên nhiên độc đáo.

Ngôi đền Chiêu Huệ là trung tâm tín ngưỡng của khu cộng đồng Long Môn, vị thần được thờ là Khai Chương Thánh Vương, được người địa phương vinh danh là Thánh Vương Cung.

Khám phá cảnh quan từ ngôi đền Đông Hưng

Từ ngôi đền Đông Hưng ở Phúc Long (Dong Xing - Fulong) phóng tầm mắt ra xa, có thể đưa toàn cảnh cửa sông Song Khê (Shuangxi), bãi cát Long Môn (Longmen), cầu treo Long Môn, mũi Beitou ở nơi xa và quang cảnh núi non của chân đồi phía Tây thu gọn trong tầm mắt. Ông Quách Thành Mạnh cho biết, bãi cát vàng nổi tiếng của Phúc Long được hình thành từ những hạt cát cuốn xuống từ vùng chân núi phía Tây, nhờ vào lượng mưa lớn rửa trôi cát từ núi theo sông Song Khê ra cửa biển. Những hạt cát này vốn đã chảy ra biển nhưng lại bị gió mùa Đông Bắc thổi ngược vào đất liền, cùng với dòng chảy ven bờ di chuyển đất cát dọc theo bờ biển, dưới sự tác động giao thoa giữa nước sông và nước biển, dần hình thành một địa mạo trầm tích đặc biệt, một bên tiếp nối với bờ biển đầu này, còn một bên trải dài ra biển ở đầu khác, nên được gọi là “mõm cát”.

Bãi biển này không những là nơi giao hòa của thiên nhiên, mà còn là sự giao thoa gặp gỡ của các dân tộc. Khoảng 1.000-2.000 năm trước, có tộc người Basay thuộc nhóm dân tộc Pingpu đã đi từ vùng đất huyền thoại Sanasai tới Đài Loan. Họ lên bờ ngay tại bãi cát Long Môn, trong số đó có một nhánh đi khai khẩn ở phía Bắc, trở thành tộc người Ketagalan, một nhánh khác di cư về phía Nam đến Nghi Lan, phát triển thành tộc người Kavalan, số còn lại sinh sống tại mũi Sandiao, xây dựng nên cụm dân cư tại cửa sông Song Khê, tạo thành khu cộng đồng “Sandiaoshe”.

300 năm trước, ở ven khu vực Long Môn và Aodi, do thuận tiện trong việc vận chuyển bằng tàu thuyền nên đã thu hút người Hán tới đây khai khẩn sinh sống, ví dụ như ông Ngô Sa (Wu Sha) từng lấy khu vực Aodi tại Nghi Lan làm cứ điểm khai khẩn, vườn mộ của ông nằm ở khu Aodi là minh chứng cho điều này. Đến năm 1895, sau khi ký kết Hiệp ước Shimonoseki, nơi đầu tiên sư đoàn cận vệ Nhật Bản đổ bộ vào Đài Loan là ngay tại khu Diêm Liêu (Yanliao), tại đây thậm chí đã xây dựng bia tưởng niệm sự kiện đổ bộ, ngày nay là bia kỷ niệm Diêm Liêu kháng chiến chống Nhật. Lắng nghe câu chuyện gặp gỡ của các nhóm dân tộc trên bãi biển từ hơn 2.000 năm qua cho thấy lịch sử Đài Loan dần dần hình thành trong các cuộc giao hội như thế, với những biến đổi lớn của “bãi bể nương dâu” xưa kia đều được ẩn chứa trong cảnh quan thiên nhiên này.

Tòa “Dinh thự họ Ngô” kiểu tam hợp viện ở Long Môn, đã sử dụng loại đá dằn tàu để làm vật liệu xây dựng, là minh chứng cho giai đoạn phát triển mạnh mẽ của vận tải đường sông tại địa phương.

Cô Ngô Hàm Ân làm việc tại xưởng văn hóa sáng tạo Dawn Culture Studio dẫn đoàn du khách đi tham quan và khám phá, giới thiệu ngôi “nhà sa-pi” mang đậm bản sắc địa phương.

Long Môn không phải là quán trọ

Nếu muốn khám phá sâu hơn về ký ức lịch sử lắng đọng của địa phương, bạn chắc chắn sẽ không thất vọng khi đến thăm Long Môn.

“Bạn đã nghe nói đến Long Môn chưa nhỉ?”, cô Ngô Hàm Ân (Wu Hanen), người phụ trách xưởng văn hóa sáng tạo Dawn Culture Studio luôn mở đầu như thế vào mỗi dịp dẫn đoàn đi tham quan thực tế. Có người liên tưởng đến bộ phim kiếm hiệp “Quán trọ Long Môn”, cũng có người nghĩ tới quán sủi cảo, nhưng lại hiếm người biết được, ngôi làng nằm ở mũi Đông Bắc thực sự ẩn chứa ý nghĩa nhân văn và địa lý sâu sắc đến thế.  

Từ khi thông xe tuyến xa lộ ven biển, hầu hết các phương tiện giao thông đều đi ngoài vòng xóm làng, rất ít người thực sự rẽ vào khu dân cư. Cô Ngô Hàm Ân cho biết, Long Môn là ngôi làng được bao phủ giữa dòng sông Song Khê và Thái Bình Dương, từng trải qua giai đoạn vận tải đường sông phát triển mạnh mẽ. Vì nằm sát cửa sông Song Khê, có thể đưa hàng hóa chuyển tiếp ra vào tại đây, tạo sự kết nối giữa Cơ Long với Đạm Thủy, nối liền đường mòn cổ Đạm Lan với Nghi Lan, là một trong ba cộng đồng dân cư phát triển sầm uất của Cống Liêu (Gongliao).

Đi vào khu cộng đồng dân cư, có thể cảm nhận được ngôi làng Long Môn sống tựa vào con sông Song Khê để hình thành “khu dân cư sông biển”. Thuở ban đầu, cư dân tại đây kiếm sống bằng nghề đánh cá, mọi người cùng tập trung trên bãi cát đánh bắt cá bằng phương pháp “khan-koo” cổ truyền của Đài Loan (nghĩa là sử dụng ngư cụ lưới kéo chung sức tạo ra một vòng lưới bao quanh cá và thu hẹp lại trên bãi biển), đến mùa đông thì dùng lưới vớt lươn con nơi cửa sông. Món “cơm khan-koo” là đặc sản tại địa phương, là loại cơm mang theo lúc ra khơi đánh bắt cá, người dân sẽ dùng nấm hương, thịt bằm xào với tóp mỡ, sau đó thêm vào gạo sống nấu đến khi chín, đem gói với lá cây trôm và lá dâm bụt, dùng sợi cói sinh trưởng ở cửa sông làm dây buộc gói bánh, là vị ngon tuyệt vời với nguyên liệu địa phương.

Ở sát cạnh giếng cổ trăm năm tuổi của khu dân cư, sừng sững một tòa “Dinh thự họ Ngô” hoàn chỉnh và xinh đẹp xây theo kiểu nhà tam hợp viện làm bằng đá. Cô Ngô Hàm Ân giải thích rằng, các móng đá có chiều dài từ hai tới ba mét đều sử dụng loại đá dằn tàu làm móng nhà, là “nhân chứng” cho thực lực kinh tế của gia tộc quyền lực và giàu có trong ngành thương mại và vận tải đường thủy thời xưa, đây cũng là dấu ấn lịch sử khai khẩn của Long Môn. Ngoài ra trong các con hẻm của Long Môn còn hiện diện một kiểu “nhà sa-pi” đặc biệt, do cư dân thời trước sử dụng vật liệu đá sa thạch lắng đọng từ con sông Song Khê để xây, có ưu điểm chống thấm nước và chống gió, trở thành kiến trúc mang đậm bản sắc địa phương.

Văn hóa đánh bắt cá, câu chuyện khai khẩn của người Hán, những thăng trầm của ngành vận tải đường sông, sự giao lưu tương tác giữa dân tộc nguyên trú và người Hán, cùng với các loài thực vật ven biển sinh trưởng phong phú đa dạng ở bãi biển Long Môn, tất cả đều được xếp chồng lên nhau trong khu dân cư yên tĩnh này.

Ở khu phố cổ Cống Liêu, cư dân mở gian hàng ở trước cửa nhà mình để bày bán các loại rau tươi rất đáng tự hào của địa phương.

NPC trên phố cổ Cống Liêu

Ông Quách Thành Mạnh cho rằng, quảng bá du lịch địa phương thông qua phong cách sống là nét đặc trưng của Đài Loan. Nếu như nói rằng Long Môn là khu dân cư lịch sử ẩn mình giữa sông và biển, thì phố cổ Cống Liêu lại là mảnh đất giáp sông tựa núi, lan tỏa hơi ấm tình người.

Trên con phố cổ có chiều dài chưa đầy 200 mét này ẩn chứa rất nhiều kỷ niệm trong cuộc sống. Phòng khám Lewen nằm ở đầu đường, nơi bác sĩ Chương Ân Siêu (Chang Yin-chao) vẫn luôn chăm sóc sức khỏe cho cư dân Cống Liêu, không chỉ cung cấp dịch vụ đưa đón tại nhà, mà còn đi thăm khám lưu động trên núi.

Ngoài ra ở khu phố cổ còn có quán cà phê, tiệm cắt tóc cũ, tiệm bán bánh ngải “tsháu-á-kué” làm thủ công do những người lớn tuổi nghỉ hưu kinh doanh, và gian hàng nhỏ trước cửa nhà bà dì bày bán các loại rau trong mùa và củ mài bản địa, kiên quyết chỉ bán sản phẩm an toàn và chất lượng cho người tiêu dùng.

Khu phố cổ này cũng đã một thời tấp nập thương mại, có lúc từng mở tới 8, 9 quầy hàng bán thịt lợn, luôn đáp ứng đầy đủ mọi nhu cầu trong sinh hoạt. Nơi đây từng là cơ sở quan trọng dành cho cư dân ở gần vùng núi và bờ biển tập kết giao dịch hàng hóa. Ngày nay dù đã không được nhộn nhịp như xưa nhưng lại thể hiện một nét mộc mạc đầy cuốn hút, người địa phương vẫn như xưa tới bờ suối Fangjiao giặt giũ quần áo, trò chuyện rôm rả. Tọa lạc ở cuối phố là cửa hiệu mang tên “Vựa thóc Mong-ho-ho”, là nơi tập hợp các nông sản phẩm và thủ công mỹ nghệ của địa phương, trong tiệm sử dụng những bông lúa đổ rạp sau bão để tạo thành bức tường rơm trưng bày sản phẩm, lưu giữ nỗi vất vả của người nông dân.

“Mọi người ở đây giống như NPC (Non-Player Character – nhân vật trong các trò chơi do máy tính điều khiển), bạn phải có cuộc đối thoại giao lưu với họ thì mới khám phá được nhiều câu chuyện phía sau”, bà Viên Y Tiệp (Yuan I-chieh), chủ quán cà phê “U Pudding Coffee” vừa cười vừa nói. Trong mắt bà, phố cổ Cống Liêu có lẽ không nhộn nhịp, không còn là khu thương mại sầm uất nhưng lại ngập tràn không khí tự do và hơi ấm, “thỏa sức làm chủ bản thân”.

“Vựa thóc Mong-ho-ho” tọa lạc trên con phố cổ Cống Liêu, là một không gian triển lãm nông nghiệp và sinh thái thân thiện, hoan nghênh du khách bước vào trong lắng nghe câu chuyện khôi phục ruộng bậc thang.

Món rau câu thạch hoa thái của bà hải nữ

Cuộc sống ở mũi Đông Bắc không chỉ diễn ra trên đất liền, mà còn nhấp nhô lên xuống giữa sóng biển. Ở Aodi, chúng tôi đã gặp cụ bà Yao Yao Trần Nguyệt Vân (Chen Yue-yun) –hải nữ làm nghề lặn biển đã hơn 60 năm.

“Tôi bắt đầu “tshàng-tsui” (lặn biển) từ hồi 10 tuổi”, cụ bà hải nữ 74 tuổi này vừa cười vừa cho biết như vậy. Cụm từ “tshàng-tsui” mà người địa phương thường nói, nghĩa là lặn xuống đáy biển thu hoạch các sinh vật biển như thạch hoa thái (shihuacai - rong thạch), nhím biển... Ngoài ra còn có nghề “khiā suann” (đứng tựa núi), để chỉ công việc góp nhặt ở vùng gian triều hoặc leo trèo thu hoạch trên các rạn đá. Cụ bà chia sẻ rằng, trước kia cuộc sống khó khăn, người trên núi sống dựa vào núi, ngư dân dựa vào biển để mưu sinh, người sống ven biển thì đi nhặt sinh vật biển để sống qua ngày.

Mùa thu hoạch thạch hoa thái ở mũi Đông Bắc thường diễn ra từ tháng 4 tới tháng 6 mỗi năm, các hải nữ sẽ lặn xuống biển để thu hoạch khi thủy triều xuống, sau đó phải trải qua công đoạn lặp đi lặp lại phức tạp với 7 lần rửa sạch và 7 lần phơi nắng, loại ra các rạn đá và tạp chất, để những sợi thạch hoa thái chuyển từ màu đỏ nâu sang màu trắng ngà, rồi mới đem nấu thành món rau câu thạch hoa thái đậm đà hương vị biển cả.

Công việc của hải nữ rất nguy hiểm, họ đánh giá tình trạng biển khơi theo kinh nghiệm của mình. Thực tế, cụ bà Trần Nguyệt Vân đã ở tuổi có thể an hưởng những năm tháng an nhàn nhưng nghề lặn biển đã trở thành dòng ký ức trong cơ thể bà, chỉ cần đến mùa thu hoạch thạch hoa thái, bà luôn nghe theo tiếng gọi của đại dương, lại lặn biển thu hái thạch hoa thái, chế biến rau câu thạch hoa thái giòn ngon, tiếp tục lưu giữ hương vị rất riêng của mũi Đông Bắc.

Sau khi thu hái thạch hoa thái bằng tay, phải trải qua công đoạn 7 lần rửa sạch và 7 lần phơi nắng, từ màu nâu đỏ chuyển dần sang màu trắng ngà, rồi mới đem nấu thành rau câu thạch hoa thái mang đậm hương vị biển cả.

Rau câu thạch hoa thái là hương vị được tạo nên từ biển cả vùng Đông Bắc và bàn tay khéo léo của những người thợ, mỗi miếng rau câu đều là thành quả quý giá không dễ gì có được.

Trải nghiệm hương vị của biển cả

Ven theo bờ biển tiếp tục đi về phía Bắc, ánh nắng ở Vịnh Sandiao chiếu rọi một dải ao bể, nơi đây là địa điểm của cửa hàng “Nice Store”. Ở khu Vịnh Sandiao do có dòng hải lưu giao nhau, kết hợp vùng gian triều có nhiều rạn đá và độ mặn ổn định, hình thành môi trường sống thích hợp cho bào ngư (cửu khổng), nghe nói có tới 80% bào ngư của Đài Loan đến từ vịnh này.

Anh Lý Thắng Hưng (Li Sheng-xing), chủ cửa hàng Nice Store là người dân sinh ra và lớn lên ở Cống Liêu. Hơn 10 năm trước, anh về quê tiếp quản công việc nuôi trồng thủy sản của Cha mình. Ban đầu chỉ nuôi bào ngư, tới nay còn nuôi thêm tôm thẻ chân trắng, rong nho và nhím biển tía, làm sống lại trang trại nuôi trồng thủy sản từng bị bỏ hoang này.

Đến với cửa hàng Nice Store, du khách không những mua được thủy sản tươi ngon, mà còn có thể tham gia vào tour hướng dẫn tham quan sinh thái nuôi trồng thủy sản. Tại đây khách du lịch có thể tự tay nướng bào ngư, hoặc sử dụng ống nước rắc tảo cho bào ngư ăn. Anh Lý Thắng Hưng, người từng nếm thử đủ món chế biến từ bào ngư chia sẻ rằng: “Ăn nướng là cách tốt nhất để cảm nhận được hương vị của bào ngư, vì đây là mùi của ký ức”. Mùa thu hoạch bào ngư sẽ bắt đầu từ mùa thu kéo dài tới mùa xuân. Trong gió mùa Đông Bắc lạnh giá của những ngày thu đông, người lớn bận rộn với thu hoạch, trong khi đám trẻ thì xúm xít vây quanh bếp lửa để sưởi ấm, lén lút nướng ăn bào ngư nên thường bị la mắng nhưng hương vị thơm ngon ấy đã để lại ký ức khó phai. 

Giờ đây, những loại hải sản tươi ngon đến từ vịnh biển đã được anh Lý Thắng Hưng biến đổi thành món mì rong nho “bo bo”, bánh pizza vị biển..., đưa hương vị biển của mũi Đông Bắc hòa nhập vào cuộc sống thường ngày. Anh Lý Thắng Hưng cho rằng: “Để tạo sức sống mới cho địa phương sẽ rất cần xây dựng ngành sản xuất đặc trưng, thu hút nhân tài trở về, giữ chân họ ở lại”. Sóng nước lấp lánh trong trang trại thủy sản tựa như cuộc sống thực tế, từng bước tạo ra hương vị bản sắc riêng cho mũi Đông Bắc.

Khu vực Vịnh Sandiao sở hữu nhiều nét đặc trưng về cảnh quan thiên nhiên, lịch sử nhân văn, hệ sinh thái làng chài, các loài thực vật ven biển và văn hóa làng nghề vùng duyên hải, luôn chờ đón du khách đến khám phá. Chỉ cần bạn bước chậm lại, rộng mở mọi giác quan, khu dân cư ven biển của mũi Đông Bắc sẽ đón nhận bạn với nhiều điều bất ngờ.

Anh Lý Thắng Hưng, chủ cửa hàng Nice Store, đã làm sống lại trang trại thủy sản, thành công nuôi trồng thủy sản sinh thái như tôm thẻ chân trắng và nhím biển tía.

Cửa hàng Nice Store tận dụng môi trường biển tự nhiên của vùng Đông Bắc, kết hợp với phương pháp nuôi trồng sinh thái để nuôi bào ngư và rong nho, mang đến cho thực khách vị ngon đặc trưng của mũi Đông Bắc.