โลกที่ค้นพบด้วยการคลานอยู่บนพื้น
หากต้องการทำความรู้จักกับสมุนไพรไต้หวัน ไม่จำเป็นต้องลุยป่าปีนเขากันหรอก เพียงแค่ไปที่สถานีรถไฟฟ้าเซี่ยงซาน เมื่อเดินออกมาทางประตูสวนสาธารณะเซี่ยงซาน เราก็จะตื่นตาตื่นใจกับภาพที่เห็น หลี่เจียเหมย ผู้เชี่ยวชาญวิชาสมุนไพร แห่งมหาวิทยาลัยชุมชนซิ่นอี้ ไทเป ซึ่งได้รับสมญานามว่าเป็น “ปรมาจารย์” นำพวกเขาเดินชมสวนสาธารณะหนึ่งรอบ และให้พวกเราจดบันทึกชื่อสมุนไพรกว่า 100 ชนิด
หลี่เจียเหมยเล่าว่า “ในโลกสมุนไพร เราต้องก้มตัวลงเพื่อสังเกตด้วยความนอบน้อม หากยืนมองในที่สูง เราจะเห็นว่ามันก็เหมือน ๆ กันหมด” พวกเราจึงนั่งยอง ๆ ลงไปเข้าใกล้พื้น ตอนแรกเราก็เห็นแต่ใบไม้เขียวขจีเท่านั้น แต่เมื่อก้าวตามหลี่เจียเหมยไป เธอชี้นิ้วออกไปพร้อมกับเรียกชื่อสมุนไพรนานาชนิด ไม่ว่าจะเป็น คำยอด, Ixeris chinensis, สตรอว์เบอร์รีป่า, ขอบชะนาง, หญ้าเกล็ดหอย, Soliva anthemifolia, หญ้าเอ็นยืด, หญ้าไข่แมงดา, บัวบก, ส้มกบ, หญ้าคออ่อน และผักกาดนกดอกขาว เป็นต้น พืชแต่ละชนิดเหล่านี้ ล้วนมีเอกลักษณ์ที่แตกต่างกันออกไป
หลี่เจียเหมยได้อธิบายอย่างละเอียด เดิมหญ้าเกล็ดหอยเป็นสมุนไพรสำคัญชนิดหนึ่ง ใช้รักษาภาวะตัวเหลืองในทารกแรกเกิด และยังสามารถนำมาใช้ในการขับปัสสาวะด้วย ส่วน Soliva anthemifolia มีลักษณะคล้ายใบของแคร์รอต สามารถนำมาใช้ทำสลัด โดยใช้เหมือนกับขึ้นฉ่ายฝรั่ง ส่วนที่ออกดอกเป็นสีม่วงคือหญ้าดอกขาว ใช้รักษาโรคหวัด ส่วนบัวบกหรืออีกชื่อในภาษาจีนเรียกว่าเหลยกงเกิน เนื่องจากเมื่อเกิดฝนตกและฟ้าผ่า หัวและรากของมันก็จะแตกหน่อแตกหัวออกไปอีกเป็นจำนวนมาก ผักกาดนกดอกขาวหรือที่เรียกว่าฮ่านไช่ (Cardamine) มีฝักยาว ๆ ใช้ทำอาหารป่ามีรสชาติอร่อยมาก
ในช่วงเริ่มต้นของฤดูใบไม้ผลิ จะเป็นช่วงที่คำยอดมีใบอ่อนที่สุด หลี่เจียเหมยบอกว่าเด็ดมารับประทานกับบะหมี่สำเร็จรูปอร่อยมาก ส่วนหญ้า Ixeris chinensis ที่มีดอกสีเหลืองเหมือนกับคำยอด เป็นหญ้าในตระกูลเดียวกัน รูปร่างคล้ายกัน วิธีแยกแยะก็คือคำยอดเป็นพืชประเภทหัวและราก และเมื่อสังเกตที่ใบอย่างละเอียดก็จะพบว่าบริเวณกิ่งใบของมันจะงอกออกมาจากบริเวณรากในดิน ส่วนหญ้า Ixeris chinensis จะเป็นพืชประเภทก้านที่แตกออกจากกิ่งหรือลำต้น
อย่ามัวแต่ก้มมองที่พื้น สมุนไพรไต้หวันยังรวมถึงในส่วนของไม้ยืนต้นและไม้พุ่มด้วย เธอบอกให้พวกเราเงยหน้าขึ้นมอง ทำความรู้จักกับต้นจิ่วฉุง (Lagerstroemia subcostata) มีก้านเป็นเงามัน และยังถูกเรียกว่า “โหวปู้ผา” ซึ่งแปลว่า “ลิงยังไม่ปีน” เป็นสมุนไพรที่บรรพบุรุษนำมาใช้บำรุงเอ็นและกระดูก ส่วนคำพูดที่ว่า “โสมเหนือ ลำไยใต้” กุ้ยหยวนก็คือลำไย เอารากของมันมาตุ๋น ผู้คนรู้ดีว่าลำไยมีสรรพคุณบำรุงเลือด
ใช้สายตาแยกแยะ ใช้มือลูบคลำหัวและใบ รู้สึกได้ถึงความมันเงาหรือเส้นใยของมัน เด็ดมาลองดูสักใบก็ได้ พอขยี้หรือขยำใบให้ละเอียด ดมกลิ่นของมันดู หลี่เจียเหมยบอกอีกว่า “เมื่อคุณรู้จักกับมันแล้ว คุณก็จะมองเห็นมัน”
เราสามารถทำความรู้จักกับสมุนไพรนานาชนิดได้ตามข้างทางหรือในสวนสาธารณะ
ร้านขายสมุนไพรเล็ก ๆ แต่เต็มไปด้วยสมุนไพรนับร้อยชนิด